1 Звезда2 Звезды3 Звезды4 Звезды5 Звезд (9 оценок, среднее: 4,56 из 5)
Загрузка...
3 172 просмотров

Эбээ, эһээ

1991 сыллаахтан алтынньы 1 күнэ Аан дойду үрдүнэн Аҕам саастаах дьон күннэрэ буолар.

Мин эбэм:Хоһоон// Туһа киһитэ: Кыра саастаах оскуола о5олоругар хоһооннор уонна остуоруйалар / Баал Хабырыыс.- Саха сиринээ5и кинигэ изд-та, 1968.- 4с.

Мин эбэм

Мин эбэм эрэйдээх.
Иистэнэр идэлээх.
Иннэтин, сүүтүгүн
Элбэхтик сүтэрэр.

Бэрт чугас да баарын
Булумна көрдөтөр.
Хаһыспыт сириттэн
Көстөрүн туой сөҕөр.

— Букатын мэлиттим,
Бул эрэ хамсабын.
Эбэбэр этэбин:
— — Эн тута сылдьаҕын

— Соһуйар, өмүрэр,
— Өттүгүн охсунар:
— — Оо, кырдьар — үлүгэр!
— Табааҕын уурунар.

Васильева, К., Алексеева, А. Э: хоһоон//Буукубалар кэпсииллэр/хомуйан оҥордо Л.Г.Петрова;худуоһунньук С.Е.Сунхалырова.- Дьокуускай:Бичик, 2007.-71с.

Эбэтэ Эллэйинэн
Эдьиийдээҕэр илдьиттээтэ:
«Бэҕэһээ үргээбит сирбитигэр
Эбиэттэн киэһэ үскэ
Тэллэйдии барыахпыт этэ», — диэн.

Гореева, У. Э: хоһоон//Буукубалар кэпсииллэр/хомуйан оҥордо Л.Г.Петрова;худуоһунньук С.Е.Сунхалырова.- Дьокуускай:Бичик, 2007.-72с.

Эриэн өҥнөөх мээчиги
Эбэтэ ылбыт сиэнигэр,
Элбэх буолан мустаммыт
Эйэлээхтик оонньуубут.

Рожина, С. Э: хоһоон//Буукубалар кэпсииллэр/хомуйан оҥордо Л.Г.Петрова;худуоһунньук С.Е.Сунхалырова.- Дьокуускай:Бичик, 2007.-72с.

Эриэккэс эһиэкэйи
Эһиэхэ эрэ,
Эһэлээх эбэбэр
Эҕэрдэлээн этиэм.

Одорусов, П. Эбээ: хоһоон//Буукубалар кэпсииллэр/хомуйан оҥордо Л.Г.Петрова;худуоһунньук С.Е.Сунхалырова.- Дьокуускай:Бичик, 2007.-72с.; то же Үрүйэчээн : [алын кылаас оҕолоругар ааҕар кинигэ / хомуйан оҥордулар: Г. С. Гаврильева, Л.С. Заровняева ; худож. Н. Н. Николаева]. — Дьокуускай : Бичик, 2012. – с 16

Эбээ

Эбээ эрдэ уһуктар,
Эбээ хойут утуйар.
Эбээ курдук түбүктээх,
Эбээ курдук үлэлээх
Ким да баарын билбэппин,
Кимин кыайан эппэппин.

Эбээ дьиэтин дьаһайар,
Эбээ сиэнин харайар.
Эбээ курдук эйэҕэс,
Эбээ курдук сайаҕас
Ким да баарын билбэппин,
Кимин кыайан эппэппин.

Одорусов, П. Эһээ баара- дьиҥнээх дьол: хоһоон//Буукубалар кэпсииллэр/хомуйан оҥордо Л.Г.Петрова;худуоһунньук С.Е.Сунхалырова.- Дьокуускай:Бичик, 2007.-73с.

Эһээ баара — дьиҥнээх дьол

Эһэм миэнэ кырдьаҕас
Ол эрээри сымнаҕас.
Дууһалыын да аһаҕас,
Санаалыын да сайаҕас.
Мин эһээбин таптыыбын!
Мин эһээбин хайгыыбын!

Бардаҕына ахтабын,
Кэллэҕинэ кууһабын,
Үөрэтиитин-этиитин
Үөрэ-көтө истэбин.
Сээркээн сэһэн кэпсээнин
Сэҥээрэбин мэлдьитин.
Мин эһээбин таптыыбын!
Мин эһээбин хайгыыбын!

Имэрийэ сылдьабын,
Иэйэн сыллаан ылабын.
Эһэм миигин таптыырын
Сэрэйэбин, таайабын.
Кинитэ суох букатын
Мүнүүтэ да буолбаппын.
Мин эһээбин таптыыбын!
Мин эһээбин хайгыыбын!

Муудараһын, сүр өйүн
Ылынабын, өйдүүбүн.
Уһун кэмҥэ олорон
Кырдьар сааска бу тиийии
Кырдьыга да ситиһии.
Мин эһээбин таптыыбын!
Мин эһээбин хайгыыбын!

Эһээлээх диэн үчүгэй,
Эһээ баара дьиҥнээх дьол.
Мин эһээбин таптыыбын!
Мин эһээбин хайгыыбын!

ЭБЭЭ КҮӨРЧЭҔЭ: хоһоон // Киэҥ иһит кэһиэхтээх. Сүрэҕим лирическэй дневнигэ: талыллыбыт хоһооннор / Сэмэн Руфов.- Дьокуускай: Бичик, 2011.- с.151

ЭБЭЭ КҮӨРЧЭҔЭ
Түбүк бөҕө эбээҕэ:
Бастаан чэйин оргутта,
Онтон кыһыл миискэҕэ
Сүөгэй үөһэ үүт кутта.

Онно өссө дэлэйдик
Отон эбээт ныһыйда
Уонна түргэн-түргэнник
Элэҥнэтэ ытыйда!

Үүттэн уонна сүөгэйтэн
Үллэн-баллан үөскээбит,
Күөрчэх-күөрчэх барахсан
Чээкэ-чээкэ да эбит!

Моруосунай дуу диэммин
Муннубунан даҕайдым,
Тохтор күүгэн бэйэтин
Тулуйбакка амсайдым.

Эбээ эттэ: «Килиэптээн
Тото аһаа, тоҕойуом!»
Куукалкабар көөчүктээн
Мотуйуом да мотуйуом!

Үүттэн уонна сүөгэйтэн
Үллэн- баллан үөскээбит,
Күөрчэх- күөрчэх барахсан
Чээкэ- чээкэ да эбит!

 

Эбэм, эһэм аахха: хоһоон//Эбэм, эһэм аахха: Хоһооннор. Оскуолаҕа киириэн иннинээҕи саастаах оҕолорго/ Константин Сосин; С.В.Иванова ойуута.- Якутскай: Кинигэ изд-та, 1986.-5с. То же Хаачыал- маачыал: Оскуолаҕа киириэн иннинээҕи саастаах уонна начальнай кылаас оҕолоругар/ Константин Сосин; В.Ноева ойуулара.- Дьокуускай: Бичик, 2002.- с20

Эбэм, эһэм аахха

Эбэм, эһэм көҥүллээбэттэр,
Тэлгэһэттэн тэйиппэттэр —
Соҕотохпун ээ, сиэннэрэ.

— Оҕолору кытта тэҥҥэ
Дьэдьэннэһэ сылдьыа суоҕа,
Аны мунан хаалыаҕа.

— Сайылык анна элгээҥҥэ
Күнү күннээн сөтүөлүөҕэ,
Аны ууга түһүөҕэ.

— Бөһүөлэккэ тиийдэҕинэ,
Улдьаарыаҕа, мэниктиэҕэ,
Массыынаҕа киириэҕэ.

— Киэһэ ынах хомуйарга
Сииги кэһэн тымныйыаҕа,
Аны ыалдьан хаалыаҕа…

Эбэм аах миигин таптыыллар,
Барыттан харыстыыллар —
Соҕотохпун ээ, сиэннэрэ.

Эһэм аах кэпсэтэллэр: хоһоон//Эбэм, эһэм аахха: Хоһооннор. Оскуолаҕа киириэн иннинээҕи саастаах оҕолорго/ Константин Сосин; С.В.Иванова ойуута.- Якутскай: Кинигэ изд-та, 1986.-6с. То же Хаачыал- маачыал: Оскуолаҕа киириэн иннинээҕи саастаах уонна начальнай кылаас оҕолоругар/ Константин Сосин; В.Ноева ойуулара.- Дьокуускай: Бичик, 2002.- с22

Эһэм аах кэпсэтэллэр

Эбэбиттэн ыйытабын:
— Эбээ, кыһыах диэн тугуй?
— Оттон саары? Оттон сарыы?
— Тугу талкы диигитий?

Эһэбиттэн ыйытабын:
— Эһээ, кирис диэн тугуй?
— Оттон айа? Оттон ырба?
— Тугу кылыы диигитий?

Былыргы да тылларынан
Эһэм аах кэпсэтэллэр!
Күнү быһа арахпакка
Ыйытарбын сөҕөллөр.

Эбэм үөрэҕэ: хоһоон//Эбэм, эһэм аахха: Хоһооннор. Оскуолаҕа киириэн иннинээҕи саастаах оҕолорго/ Константин Сосин; С.В.Иванова ойуута.- Якутскай: Кинигэ изд-та, 1986.-7с. То же Хаачыал- маачыал: Оскуолаҕа киириэн иннинээҕи саастаах уонна начальнай кылаас оҕолоругар/ Константин Сосин; В.Ноева ойуулара.- Дьокуускай: Бичик, 2002.- с23

Эбэм үөрэҕэ

Эбэм миэхэ биирдэ
Көрдөрөн, этэн истэ:
— Бу — буруолаах «б»-ы,
— Бу — паарта «п»-та,
Оттон өттүк баттаммыт —
Федоров «ф»-та.
Эһэм онуоха куллэ:
— Кэбис, кэбис,— диэтэ,—
— Сыыһа үөрэтэҕин.
— Букванан буолбакка,
— Дорҕоонунан ааҕарга
— Үөрэтэллэр билигин.
Эбэм эмиэ куллэ:
— Кэбис, кэбис,— диэтэ,—
— Үөрэтэрдии үөрэппэппин,
— Буквалары эрэ ааттыыбын.
— Итинник аахпыт ыраатта,
— Умнууга да хаалла…

Ыалдьыбыт лэкээлэр: хоһоон//Эбэм, эһэм аахха: Хоһооннор. Оскуолаҕа киириэн иннинээҕи саастаах оҕолорго/ Константин Сосин; С.В.Иванова ойуута.- Якутскай: Кинигэ изд-та, 1986.-7с.

ЫАЛДЬЫБЫТ ЛЭКЭЭЛЭР
Эһэм этэр эбээбэр:
— Ыалдьыбыттар лэкээлэр.
Оҕом биһи тиийиэхпит,
Кинилэри эмтиэхпит.
Эһэм этэр эбээбэр:
— Эмдэй-сэмдэй лэкээлэр

Ардах түһэр кэмигэр
Ууну мээнэ кэспиттэр.
Эһэм этэр эбээбэр:
— Мэник-тэник лэкээлэр
— Таҥастара илийбит,
— Сүүстэрэ итийбит.
Эһэм этэр эбээбэр:
— Ыалдьыбыттар лэкээлэр.
— Оҕом биһи тиийиэхпит,
— Кинилэри эмтиэхпит.

Кыттыгас отчуттар: хоһоон//Эбэм, эһэм аахха: Хоһооннор. Оскуолаҕа киириэн иннинээҕи саастаах оҕолорго/ Константин Сосин; С.В.Иванова ойуута.- Якутскай: Кинигэ изд-та, 1986.-9с.

КЫТТЫГАС ОТЧУТТАР
Таҥна туран эһэм эттэ:
— Түөрт кыттыгас отчуттар
От эргитэ киириэхпит.

Тэлгэһэттэн тэйэргэ —
Биир аргыспыт ситиэҕэ,
Иккис күүтэн туруоҕа…

Эһэбиниин хаамсабыт —
Биһигини ким да сиппэт,
Күүтэр киһи көстүбэт.

—Ханна бааллар аргыстарбыт?
Кыттыгастарбыт, арааһа,
Хойутаабыт буоллахтара…

Күлэ-күлэ эһэм эттэ:
— Билигин да төрдүөбүтүн
— Бэйэҥ өйдөөн көрбөтөххүн.

Биһиги оту эргитэбит:
Күн итиинэн сырайар;
Тыал сахсыйар, куурдар.

Итинник күүстээх үлэни,
Кыттыгастардаах буоламмыт,
Көмөлөөммүт кыайабыт.

Мин эһэбэр этэбин:
— Киэһэ үлэлээн бүтүөхпүт
— Уонна төрдүөн дьиэлиэхпит.

Эһэм биһи хаамсыахпыт,
Тыалбыт ситэн ааһыаҕа,
Күммүт күүтэн туруоҕа.

Дьоллоох эбэлэр: хоһоон // Остуоруйалар. Кэпсээннэр. Хоһооннор. Сатира. Тылбаас : [орто саастаах оскуола оҕолоругар] /Константин Туйаарыскай ; [хомуйан оҥордо Г. И.
Захарова-Алгыстаана ; киирии тылын суруйда И. М. Сосин]. — Дьокуускай : Бичик, 2008. –с.85

Дьоллоох эбэлэр

Эбэ эмээхсин ардыгар
Эйэҕэстик сэмэлэнэр:
— Оҕолору атаахтатар,
— Отой иэдэттэ, — дэтэр.
Эбэ сүрэҕэ киэҥ-холку,
Кыыһырары сатаабат.
Сиэнин көрдүн:
— Оо, дьолбун!
Атыннык адьас ааттаабат.
Эбэ үөрэтэрин сиэнэ
Ардыгар баардылаабат,
Эбэ таптыырын билэн
Аһары улдьаарар.
Эбэ үтүөтүн сиэнэ
Өллөҕүнэ эрэ өйдүүр:
— Тыыннаах буолбат, эбэм…
— Тылын истибэтэх өйбүүн…

Эбэбин көтөҕүөм: хоһоон // Остуоруйалар. Кэпсээннэр. Хоһооннор. Сатира. Тылбаас : [орто саастаах оскуола оҕолоругар] /Константин Туйаарыскай ; [хомуйан оҥордо Г. И.
Захарова-Алгыстаана ; киирии тылын суруйда И. М. Сосин]. — Дьокуускай : Бичик, 2008. –с.99 то же Чээн : кыра саастаах оҕолорго / Константин Туйаарыскай. — Якутскай : Саха сиринээҕи кинигэ издательствота, 1964.-с.11

Эбэбин көтөҕүөм

— Иэхэй-чуохай, иэхэй!
Иэхэй-чуохай, иэхэй!
Эһэм, эбэм кэллэ.
— Эн баҕар, Эдьиэй, бар!
(Эдьиэй хап-сабар
Этиппэккэ ыстанар.)
-— Ийээ, ийээ,
Көтөх эрэ.
— Таҥаспын тэбиим,
— Тохтуу түс.
— Аҕаа, аҕаа,
— Көтөх эрэ.
— Илиибин суунуум,
— Тохтуу түс.
— Эһээ, эһээ,
— Көтөх эрэ.
— Табахпын тардыым,
— Тохтуу түс.
— Эбээ, эбээ,
— Көтөх эрэ.
— Айа, сылайдым,
— Эн көтөх.
— Эбээ, эбээ, Кырдьык дуо?
— Төбөҕүн уур,
— Түһэхпэр уур.

Эһэм миэнэ бэтэрээн: хоһоон// Отонноох оҥоойук: хоһооннор / Гаврил Семенов- Серкин; ойуулаата А.Р.Богатырева.- Дьокуускай: Бичик, 2010.- 43с.

Эһэм миэнэ бэтэрээн,
Элбэҕиэн мэтээллэрэ,
Эйэни көмүскэспит
Эдэр сааһын бэлиэлэрэ.

Эбэ: хоһоон // Ача / Константин Туйаарыскай ; [худож. Федоров С. В.]. — Якутскай : Саха сиринээҕи кинигэ изд-вота, 1968. –с.183

Эбэ

Эмээхсин халлааҥҥа көппүтүн
Эдьигээн сиригэр көрбүтүм,
Эмээхсин тэллэҕэ тэлээрэр,
Эдьигээн үрдүнэн элээрэр.
Аарыма — аҕыс уон сааһыгар
Ааиньаллыы халлааҥҥа тайаарар,
* Эмээхсин эдэрдии мичээрдэ.
Эмээхсин сүһүөхтүүн чэпчээтэ.
Хамсаҕа табааҕын уурунан
Халлааҥҥа буруота унаарар.
Урукку олоҕун туһунан
Уолугар — лүөччүгэр быһаарар:
— Кырдьаҕас эбэкэ кыырт буолан,
Кыстатыам хайатын туораатым…
Саһыллыыр, саарбалыыр сахтарбар
Саллыылаах да дабаан буоларыҥ!..
Кыыс-күтүөт дьиэтигэр кыра сиэн
Биһигини бигээри кэллим диир,
Хомууна миҥэтин миинним диэн
Хотугу эмээхсин сэһэргиир.

Күн миэхэ мичээрдиир: Хоһоон// Күн мичээрдэр/ Иннокентий сыроватскай.- Дьокуускай: Бичик, 2010.- 7с.

Күн миэхэ мичээрдиир

Күн миэхэ мичээрдиир
Төкүнүк-бөкүнүк,
Мээчигим тэйиэлиир
Төкүнүк-бөкүнүк.

Мин эһэм элэктиир
Төк үнүк-бөк үн үк,
Эн бэйэҥ эмиэ диир
Төкүнүк-бөкүнүк.

Үөрдэхпиэн-үөрдэхпиэн
Төкүнүк-бөкүнүк,
Күн уонна мин иккиэн
Төкүнүк-бөкүнүк.

Чэччийэ:Хоһоон// Эһэлээҕим тиэргэнигэр : төрөппүт оҕотугар ааҕарыгар/ Константин Сосин; А.Филиппова ойуулара.- Дьокуускай: Бичик.- 2015.-27с.

Чэччийэ

Эһэҕэ сүктэрэн,
Эбэҕэ сиэттэрэн
Киэһээҥҥи сөрүүҥҥэ
Хаамсабыт чэччийэ.

Утуйуох иннинэ
Кэриини кэрийэ
Кэпсэтэ-ипсэтэ
Хаамсабыт чэччийэ!

Күн киирэн эрэрин,
Күдэммит көтөрүн
Кэрэхсии көрөбүт,
Хаамсабыт чэччийэ.

Мин эбэм : хоһоон// Оҥой- соҥой оҕо сааспыт: Кыра саастаах оскуола оҕолоругар хоһооннор/ Михаил Скрябин; Художник В.Ф.Ноева.- Дьокуускай: Бичик, 2004.-30с.

Мин эбэм

Үчүгэйиэн мин эбэм,
Үчүгэйбин мин бэйэм.
Эбэбиниин иллээхпит,
Иккиэн сылдьар идэлээхпит.

Киэһэ сыллаан утутар,
Сарсыарда эмиэ туруорар.
Амтаннаах аһы астыыр,
Арааһы кини сатыыр.

Кэрэ кэпсэл кэһиилээх
Киэһэтин кини кэтэһэр,
Итии-сылаас мичээрдээх
Дьиэбэр кини көрсүһэр.

«Хайа, хайдах сырыттыҥ?
Хайдах, тугу оҥордун?» —
Үрүт үөһэ ыйытар,
Үчүгэйтэн астынар.

Эбэм элбэҕи билэр,
Мэлдьи миигин үөрэтэр.
Үгүстүк үҥкүүлэтэр,
Оҕо курдук оонньуур, күлэр

Үчүгэйдик үөрэниэм,
Үгүһү-элбэҕи билиэм,
Элбэх биэһи көтөҕүөм,
Эбэбин эмиэ үөрдүөм.

«Эбээ, олох кырдьыма,
Эбээ, отой ыалдьыма.
Барыбытын эн үөрдүүй,
Барыбытын көтүтүүй».

Сайын эһээлээххэ: хоһоон// Оҥой- соҥой оҕо сааспыт: Кыра саастаах оскуола оҕолоругар хоһооннор/ Михаил Скрябин; Художник В.Ф.Ноева.- Дьокуускай: Бичик, 2004.-24с.

САЙЫН ЭЬЭЭЛЭЭХХЭ

Эрдэттэн оностон барабын,
Мээчиктиир, сөтүөлүүр,
Ууга оонньуур, күөгүлүүр
Тэриллэрбин ылабын.

Дьэ уонна эһээҕэ,
Итиэннэ эбээҕэ
Кэһиилээх буолабын,
Күүппүттэрин булабын.

Балтыбын матарбаппын,
Бырааппын да умнубаппын.
Мин кэлиим күүтүүлээх,
Мэлдьитин үөрүүлээх.

Сайылыы кэлбиккин
Сатаан кистээбэккин,
Оҕолор билэллэр,
Оонньуу кэлэллэр.

Бу манна үчүгэй,
Барыта үчүгэй.
Дуоһуйа утуйаҕын,
Доруобай буолаҕын.

Сарсыарда тураҕын
Чөчөгөй иһэҕин,
Эбээ күөрчэҕин
Элбэҕи сиигин.

Эбээлиин аһатан,
Ньирэйи таһааран
Хонууга ыытаҕын,
Киэһэтин тутаҕын.

Үрэхпит уутугар
Сөтүөлээн астынар
Ураты умсулҕанын
Умнубаккын, ахтаҕын.

Эппиппин толорон
«Эбэҕэ» киирсэбин,
Иннигэр олорон
Эрдиини эрдэбин.

Эһээ, дьэ, астынан
Илимин субуйар,
Балыгын арааран
Тымтайга хомуйар.

Онтон, дьэ, от оттуу
Эһээлиин барабыт,
Улахан отчуттуу
Боччумнук туттабыт.

Сынньалан буоллун диэн
Отууга хонобут,
Унньуктаах буоллун диэн
Уһатан оттуубут.

Салгына ырааһын
Эн сайа тыынаҕын.
Күөх илгэ утаҕын
Күннэтэ иһэҕин.

Көрүлээн, сөтүөлээн,
Күйгүөрэн үөрэҕин.
Күүлэйдээн, үлэлээн
Күүс ылан төннөҕүн.

Эһиил эмиэ бу манна,
Эһээлээххэ тахсыаҕым.
Сайылыкка сынньана
Каникулбун аныаҕым.

Эмээхсин: хоһоон // Хоһооннор, остуоруйалар, кэпсээн, тылбаас /
Чаҕылҕан ; [хомуйан оҥордулар: А. И. Винокуров, Л. М. Сабарайкина]. — Дьокуускай : Бичик, 2004.-с.12

Эмээхсин

Унуох тирии буолбут
Кырдьаҕыыс-кырдьаҕас эмээхсин
Салҕалаан, бөкөйөн испитэ.
Орой уолчаан
көрөөт:
«Туох буолбут сатана симэхсин,
Тор суолбун туорайдыыр», — диэбитэ.
— «Айах адаҕата,
Күөх сири бааһырда сылдьыма!
Хоруопкар
эрдэттэн киирэ тур!»
— Кытаам, туоххун сиэттин?
— Кырдьаҕас баарыттан ыалдьыма!
— Мин да син,
эн курдук, мунутуур
Эдэр күөх саастааҕым.
Баҕар, эн
Бу дьоллоох буолаҕа*
Үүнэргэр,
сайдаргар баҕаран
Олооттум буолуоҕа!