Загрузка...Оонньууну хайдах баҕарар кылгатан кэҥэтэн туһаныахха сөп. Кылааһы хас да бытархай хамаандаҕа арааран эбэтэр тус бэйэ туһугар биирдиилээн оонньотуохха сөп(манна мөлтөх оҕо мээнэ олорон хаалыан сөп). 2,3,5 түһүмэхтэр ыйытыылара экраҥҥа көстөрө ордук. 6-с түһүмэххэ икки араас дьүһүннээх открытка наада буолар (бары тэҥҥэ уунан сөп хоруйу көрдөрөллөрүгэр). Оонньуу иннинэ Алампа олоҕун, айар үлэтин туһунан билиһиннэрии үлэ барар.
I. Олоҕун түгэннэрэ
(орто сүһүөх кылаастарга ыытарга бэлэм хоруйдар суох буолаллар. 5-6-с кылаастар талаллара ордук)
Хас биирдии эппиэт 2 баал.
-* Алампа төрөөбүт алааһа.*
-Уучай
+Оккуодай
-*Алампа ийэтэ Елена Афанасьевна уол хас саастааҕар өлбүтэй ?*
+3
-12
-*Алампа хас ыалга иитиллэн улааппытай ?*
-1
+3
-Алампа аҕата Иван Корнилович Софронов дуоһунаһа ?
-кинээс
-кулуба
-*Алампа оскуолаҕа хас саастааҕар үөрэнэ киирбитэй ?*
-7
-16 — тын туоларыгар
-*Алампа ханна баар оскуолаҕа үөрэммитэй ?
-Ытык- Күөлгэ таҥара дьиэтин оскуолатыгар
-Чурапчыга таҥара дьиэтин оскуолатыгар
-*Алампа улахан убайа Василий Иванович туох идэлээх киһи этэй?
+учуутал
-инженер
-*Алампа иккис убайа Роман Иванович Софронов нэһилиэгэр тугу үлэлии сылдьыбытын билэҕитий?
+икки болдьох устата 1 Дьохсоҕоҥҥо кылаабынай кинээһинэн талылла сылдьыбыта, суруксуттаабыта, Таатта туспа улуус буолбутугар быыбарынай кулуба, ол аата бастакы солбуйааччы.
(бу ыйытыы вариана суох оонньоторго эрэ бэриллэр)
-*Алампа аан бастакы хамнастаах үлэһит быһыытынан ханна үлэлээбитэй ?
-Чөркөөххө учуутал
+Дьокуускайга типография наборщига
-*Алампа *Саха саҥата* сурунаалга ханнык аатырбыт хоһоонунан айымньыта бэчээттэммитэй ?
+*Төрөөбүт дойду*
— *Аҕабар*
-*Алампа кэргэнин аата ?
+Евдокия Константиновна Яковлева
-Акулина Ивановна Сорокина
-*Алампа ханнык театр бастакы салайааччыта этэй ?
-опера уонна балет театра
+саха драматын театра
-*Алампа уонна Өксөкүлээх Өлөксөй бэйэ-бэйэлэрин билсэллэр этэ дуо?
-суох
+улахан доҕордуу этилэр
-*Алампа пьесаларыгар ханнык улуу биир дойдулаахтарбыт оонньуулларай
+Өксөкүлээх , Ойуунускай
-Эллэй , Амма Аччыгыйа
-*Алампа ханнык сурунаал редактора этэй?
+Чолбон
-Чуораанчык
-*Алампа саха бастакы самодеятельнай композиторын кытта олус доҕордуу этилэр. Кимниин?
-Василий Никитич Протодьяконов
+Адам Васильевич Скрябин
-*Алампа 1928 сыллаахха сымыйа буруйдааһыҥҥа түбэһэн 5 сыллаах сордоох-муҥнаах көс олоҕо саҕаламмыта . Ханнык куоракка көскө сылдьыбытай ?
-Томск
+Иркутск
-*Алампа ким донуоһунан хара балыырга түбэспитэй?
+Куоска (Алексеевич) Сокольников
— Иуда Искариотов
-*Алампа алтынньы 24 күнүгэр 1935 сыллаахха бу күн сириттэн күрэммитэ . Алампа көмүс уҥуоҕун ханна кистээбиттэрэй ?
-Москваҕа
+Дьокуускайга
-*Алампа аата хас сыллаахха реабилитацияламмытай?
+1963
-1945
(«ССРС Генеральнай прокурорун бастакы солбуйааччы, бастакы кылаастаах юстиция государственнай советнига Мишутин ГКСБК матырыйаалын «кичэйэн үөрэппит» уонна «А.И.Софронов буруйа суох» диэн реабилитациялыыр туһунан боппуруоһу Саха АССР үрдүкү суутугар туруорбут. Ону 1962с. Республика үрдүкү суутун Президиума Максим Егорович Мыреев председателлээх «дьикти» ис хоһоонноох уурааҕы ылыммыт: Софронов 1928 с. Алтынньы 29к. саагыбарга кыттыста диэн уураах сөбүн сөп эрээри, А.И.Софронов реабилитацияланар диэн. Мишутин ити уурааҕы кытта сөбүлэспэтэх, онон ааһыммыт. Иккис суут 1963 с. тохсунньу 25 к. А.И.Софронов саагыбарга кыттыбатах, буруйа суох эбит, онон реабилитацияланар диэн уурааҕы ылынар. Оччолорго, ити улахан суолталаах боппуруоһу утарсыбыт киһи былааһы утары барбытынан ааҕыллан норуот өстөөҕүнэн ааҕыллыан сөп кэмигэр дьирээлэһэн туран туруорсубут киһинэн дьиҥэр Мишутин буолбакка, архыыпка олорон хасыһан докумуоннары кытта үлэлээбит проф. Г.П.Башарин этэ. Ол туһунан кини архыыптан устубут докумуоннарыгар бэйэтин илии баттааһыннара дакаастыыллар.»(Е.Е.Алексеев. 35 сыл буолан баран реабилитацияламмыта)
II.
Аатын — суолун билэҕин дуо?
(Хаартыскалары көрөн билии)
Эппиэти илиилэрин уунан толору, бу киһи кимин Алампа олоҕор туох сыһыаннааҕын биэрэллэр. Бастакы эппиэт 2 баал, ол кэнниттэн атыттар ситэрэн биэрэн сөп, этиллибэтэҕи этэн эбии 1 баал ылыахтарын сөп.
1. Иван Корнилович Софронов- аҕата
Аан дойдуга
Айан төрөппүт
Аҕам оҕонньор!
Аччыгый уолум,
Акаары буолан,
Алааһыттан арахсан,
Аҥардас аҕатын быраҕан,
Атын сиргэ айманнаҕа диэмэ.
(«Аҕабар»)
2. Василий Иванович Софронов- учуутал убайа
Ол сыл улахан биим, үөрэҕин бүтэрэн, Байаҕантай Алланыгарбиир кылаастаах оскуолаҕа учуутал буолбутугар баран, бииргэ олорон, үс сыл кэриҥэ салаттаран үөрэммитим. Сонно эрэ олорон эдэр саас үчүгэйин бэрт кылгастык билэн аһарбытым. Сонтон ыла кинигэни ааҕарга үөрэммитим.
3. Роман Иванович Софронов- убайа
Биир эмиэ
Бииргэ төрөөбүт бииҥ
Эдэр сааһын идэкэтигэр,
Сэллик үөнүгэр сиэтэн,
Аан дайдыттан арахсыбыта.
4. Евдокия Константиновна Яковлева
Уу долгунун курдук
Унаарыйа устан,
Салгын нарынын саҕа
Талбаарыйа хааман,
Күөх мас көрдүк
Күөгэлдьийэн күрэммиккин
Көмүскэм уутунан
Көрөн туран,
Быстахха ылларыма,
Былаҕайга былдьатыма,
Быдан бырастыы диэтим.
(«Бырастыы»)
5. Кирилэ Дабыыдабыс Испирдиэнэп
Испирдиэнэп диэн үөрэҕэ суох балыксыт оҕонньорго, кини ыссыытын- бэссиитин эридьиэстииргэ суруксутунан кииртим. Онтон киниэхэ уон түөрт төгүрүк сыл кыһыннары — сайыннары суруксутунан сылдьыбытым.
6. Алексей Елисеевич Кулаковскай- Өксөкүлээх Өлөксөй
Туойбут дорҕооно
Үс дойду үрдүнэн
Умуллубакка- уурайбакка
Уораһыйан- дуораһыйан,
Уһун олох устатыгар
Удьуор билэ дьонугар
Умуннарыа суоҕа…
(«Төрөөбүт дойдубар (А.Е.Кулаковскай өлбүтүгэр)»
7. Платон Алексеевич Ойуунускай
Махтал
Былатыам быраатым,
Ыраастык ыпсаран
Лабаалаан, нарыннаан таһаардыҥ,
Арабуочай аймаҕы аһынан,
Тутулуктаах тускуну
Туймуулаатыҥ,
Ыар кыһалҕаны ылынан,
Нуобай олоҕу тупсардыҥ,
Оробуочай олоҕун оҥордуҥ,
Иирээҥҥэ элбэхтик эрилинниҥ,
Уйадыйбат уруйдаах оройгунан
Наар дьадаҥыны таптыыгын,
Уус- уран тылгынан
Сахалыы сарбынньахтаан саҥараҕын.
Кулан куйусхан хоһооҥҥунан
Айылҕаны айдааран айхаллаатыҥ,-
Итини испиттэн эҕэрдэлээтим.
8. Семен Андреевич Новгородов
Хараҥа норуота
Хараҥаттан тахсарыгар,
Хараҕын көрөрүгэр
Хара оҕо эрдэҕиттэн
Хатанан туран
Харса суох үлэлээбит
Хаарыан киһибит
9. Емельян Михайлович Ярославскай
(Өссө сыылкаҕа сылдьыаҕыттан Алампаны үрдүктүк сыаналыыра, Алампа иэдээҥҥэ түбэһээт дьылҕатын чэпчэтэргэ көмөлөһөрүгэр көрдөһөн Ярославскайга суруйбутун Москваҕа дьаныардаахтык туруорсан Соловецкай лааҕырга барыахтаах поэты Архангельскайга хааллартарбыта, онтон Иркутскайга көһөрөрү ситиспитэ)
10. Амма Аччыгыйа, Любовь Федоровна Корнилова
Үөрэхтэрин бүтэрэн Москваттан айаннаан иһэн Иркутскайга сыылкаҕа сылдьар Алампаны көрсөн кэпсэтэн ааспыттара, харчы хааллараары гыммыттарын Алампа ылбатаҕа.
11. Георгий Прокопьевич Башарин
1944г. («Три якутских реалиста- просветителя»… Книга- подвиг, книга- легенда»Иван Григорьевич Спиридонов)
III. Хоһооннорун бил
Эппиэттэр 2 баал сыаналаахтар, экраҥҥа көрө олорон суругунан эппиэттииллэр.
1. Бу ханнык айымньыный?
«Хараҥа балаҕаҥҥа
Харахтарын уута,
Хара былыт курдук
Хаайа хаампыт.
Ырыа ыллыахха дуу?
Ким ыллыай?»
(«Төрөөбүт дойду»)
2. Бу ханнык история чахчытыгар анаммыт хоһоон тылларай?
Үс сүүс сылы мэлдьи
Үктэбиллээх үйэ үлтүрүйдэ
Саас тохору сатыылаабыт
Самнарыылаах дьаһал сарбылынна,
Күргүөм дьоҥҥо көҥүл көһүннэ.
Оччугуй диэн омнуоламмат,
Кыччыгый диэн кытыыламмат,
Дьадаҥы диэн дьарыллыбат,
Дьахтар диэн самнарыллыбат,
Баай диэн бастаппат,
Кырдьаҕас диэн ынырыктаабат,
Улахан диэн улуутуппат
Уруйдаах олох ойоҕолоото.
(«Саҥа олох», 1917 с. Революция)
3. Дьыл ханнык кэмин хоһуйбутуй?
Киэҥ хонууларбыт
Кэрэ сайын кэлиитигэр
Киэргэммит киистэлэрин
Кистэнэн бараннар,
Кэри- куру буолбуттар.
Ойуур тыаларбыт,
Оонньуулаах сайыны уруйдаан
Ойуу солко мутукчанан
Оҥостубуттарын устан,
Онно- манна баран
Одуулаабыт курдук
Оргууй аххан тураллар.
(«Күһүн кэлиитэ»)
4.Икки атахтаах
Итии сири булар,
Саха урааҥхай
Самныбыт балаҕаныгар саһар,
Сүүрэр атахтаах
Хороонугар хорҕойор.
Күн уота
Күдэрик ортотугар
Көстө сүтэр.
(«Кыһын кэлиитэ»)
5.Бу кимиэхэ анаабыт хоһооно буолуон сөбүй?
Сандаарыччы көрбүккүн
Сааһым тухары
Саныы сылдьыам,
Өлүөрүм тухары
Өйдүү сылдьыам…
(кэргэнигэр Евдокия Константиновнаҕа)
6.Бу тугу хоһуйан суруйбутуй?
Күлүк курдук балаҕаны
Күндэлэс оҥорон,
Көхсү көччүтэр,
Күөһү буһарар,
Тоҥмуту ириэрэр,
Токуруйбуту көннөрөр,
Сылайбыты сынньатар,
Хоргуйбуту тоторор,
Хор, кини буолар…
(«Оһох»)
7. Бу маннык тыллары эһиэхэ ким этиэн сөбүй?
Куччугуй бэйэҕин куҥнаан
Босхоҥ бэйэҕин борбурдаан,
Аччыгый бэйэҕин атахтаан,
Кичэйэн- кичэйэн
Киһи оҥордум,
Аһатан- аһатан
Атаххар туруордум…
(«Ийэ»)
8. Бу ханнык буукубаны хоһуйбута буолуой?
«…» буукубаны хабан ылларбын эрэ
Хааттарбыт санаабын
Хабдьыгыраччы хаһытыыбын,
Харылаччы суруйабын…
«…» барахсан
Хаһан даҕаны
Хабааннаах тылы ханыылатар,
Хоһуйууну холбуур,
Хоһоону холлотор…
«…»- ны хайгыыбын.
(«Х»)
9. Ханнык айылҕа көстүүтүн хоһуйбутуй?
Ньириһийдэ, ньиргийдэ, ньирилээтэ,
Ньирилээтэ, тигинээтэ, лиһигирээтэ,
Этиэх түргэнэ
Эмискэ,
Дэлби ыстанна,
Тоҕо барда,
Хайыта ыстанна,
Хабараанныы хайытынна,
Бачыгыраан баччалаата,
Уот субуруҥнаата,
Уу тоҕунна…
(«Этиҥ ардах тыаһа»)
IV. Бэчээти төрүттээччи
Эппиэти суругунан биэрэллэр. 2 баал.
1. Алампа ханнык хаһыат үлэһитинэн куораттааҕы олоҕун саҕалаабытай?
(Якутский край)
2. Алампа аан бастаан бэчээттэммит айымньыларын ханнык псевдонимынан суруйбутай?
(Аттат Нуорупос)
3. Ханнык сурунаалга Алампа маҥнайгы айымньыта бэчээттэнэн тахсыбытай?
(*Саха саҥата*)
4. Алампа маннык ахтыыта баар: » Хаһыат нэдиэлэ аайы тахсара…Бары ыстатыйалары барытын кэриэтэ бэйэм суруйарым.Барытын хат устар, көннөрөр, тупсарар буоларым. Ону кытары хаһыаппын куоракка тарҕатар киһинэн эмиэ бэйэм буоларым» Бу ханнык хаһыат туһунан суруйарый?
(«Манчаары»)
5.Алампа хас сыллаахха олохтоммут , ханнык сурунаал редактора этэй?
(1926 с. «Чолбон»)
6. «Дыраама диэн тугуй?» «Сахалыы ааҕар туһа», «Бэлиэтэнэр бириэмэ», «Өлбүт тиллибэт», «Үтүө тэрилтэ», «Саха алпаабыта»- бу туох ааттарай?
(ыстатыйалар)
V. Сыыһаны бул
Экраҥҥа көрө олорон суругунан эппиэттииллэр, 2 баал.
1. Алампаһа сыһыана суох псевдоним ханныгый?
А.С.
Түгүнүүрэп +
Кыайыгыыйап
Оҕо Тулаайах
2. Алампа ханнык кэпсээни суруйбатаҕай?
Дьүһүн кубулуйумтуо
Куораччыт
Балаҕан иһэ+
Сотору даа көстөр сордообут
3. Алампа ханнык драманы суруйбатаҕай?
Дьадаҥы Дьаакып
Таптал
Күкүр Уус+
Кэччэгэй кэриэһэ суох
VI. Алампа уонна театр
(өҥнөөх открытканан көрдөрөллөр)
1. Ханнык испэктээк кэмигэр Алампа Дуунньатын кытта билсибитэй?
-Алампа «Таптал»
+Гоголь «Женитьба»
2. БилиҤҤи арыгыны утары охсуһар политикаҔа Алампа ханнык пьесата ордук актуальнайый?
— *ТаҤара накааһа*
+ *БҮдҮрҮйбҮт кӨммӨт*
3. «Дьадаҥы Дьаакып» драмаҕа бастакы рецензияны ким суруйбутай?
+ Семен Андреевич Новгородов
— Алексей Елисеевич Кулаковскай
4. Саха театра хас сыллаахха тэриллибитэй?
— 1918
+ 1926