1 Звезда2 Звезды3 Звезды4 Звезды5 Звезд (Пока оценок нет)
Загрузка...
320 просмотров

1927

Көһөрүүгэ сылдьыбыттара


Бу ортотунан тостубут былыргы хаартыскаҕа 1939- 1940 с.с. үөрэх дьыла. Чурапчы оройуонун Сылаҥ, Булгунньахтаах оскуолатын үөрэнээччилэрэ. Ийэм Монастырева Елена Ильична бииргэ төрөөбүт эдьиийэ Монастырева Александра Ильичналыын биир кылааска үөрэммиттэр. Оччолорго оҕону “кыра” диэн оскуолаҕа хойутатан киллэрэр эбиттэр. Онон эдьиийдии балыс биир кылааска түбэспиттэр. Туох баар мааны таҥастарын кэтэн олордохторо. Кыргыттар уолаттардыы бинсээк кэтэр эбиттэр. Көрдөххө таҥастара барыта тигии быһыылаах. Пионер оҕолор хаалтыстара тимир туттарардаах. Үөһээ эрээккэ турар кыысчаан (Пермякова Евдокия Константиновна) таҥаһынан тигиллибит октябренок сулустаах. Олорор алаастарыттан хастыы эмэ километры сатыы сылдьан үөрэнэр оҕолор хаартыскаҕа түһэллэрин сонурҕаан көрө- истэ тураллар. Аны биир сылынан Аҕа дойду Улуу сэриитэ саҕаланан аҕалара, убайдара, таайдара, абаҕалара фроҥҥа ыҥырыллан барыахтара диэбэккэ олордохторо. Онтон 1942 сыл балаҕан ыйыгар түбэспэтэхтэригэр түбэһэн кыралыын- улаханныын суос- сатыы Бэстээх биэрэгэр тиийэн бааржа кэтэһэн олоруохтара. Күүс өттүнэн хоту көһөрүллүүгэ түбэһэн Кэбээйигэ тиийиэхтэрэ. Ийэм эдьиийэ икки сыл аҕа буолан улахан дьону кытта балык биригээдэтигэр, ыарахан үлэҕэ сылдьыбыта. Бу оҕолор бары кэриэтэ хоргуйар диэн хайдаҕын, хоргуйан өлүү диэн тугун билэн оҕо саастара бүппүтэ. Хас оҕо хоргуйан тыына быстыбытын билигин билэр кыаллыбат.

(Кэбээйигэ көһөрүүгэ сылдьыбытыттан кэпсэтэллэрин өйдүү сылдьарынан кыыһа суруйдум, маны ийэм сурукка киллэрбэтэҕэ. Хам – түм оҕо саастарын санаһан дьахталлар мустан кэпсэтэллэр этэ. Оччолорго мин оҕо эрдэхпинэ (70-с, 80-с сылларга Чурапчылар күүс өттүнэн көһөрүүгэ сылдьыбыттара диэн официальнай билинии суох кэмэ этэ) улахан дьон кэпсэтэрин истимэ дии – дии кэпсэтэн, аны санаатахха, тыыннарын таһаараллар эбит. Чээйдии- чээйдии кэпсэтэллэрин туох эрэ киинэни кэпсэтэллэрин курдук истэр этим. Бу ийэм, бу Кэтириис итини барытын кырдьык тулуйдахтара дии санаабат акаары эбиппин.)
— — Биир сарсыарда уһуктубуппут Сахаар оҕонньор утуйа сытан өлөн хаалбыт этэ. Хайа эрэ оҕотун хоонньоспутунан.
— Ийэм биирдэ интернатка киирбит. Арай туора соҕус биир оҕо сытар үһү. Сирэйэ дьэҥкир гына испит. Билэр киһим буоллаҕа диэбэккэ ааһан истэҕинэ кыыкынаан:”Өлөөнө»- диэбит. Ийэм тохтуу түһэн кэм да билбэккэ :»Кимҥиний?»- диэбит. Сытааччыта:»Сэмэммин. Ийэбэр баран эт, бүгүн кэлэн ылбатахтарына өлөбүн»- диэхтээбит. Ийэм дьонугар барбыт. Бары биир балаҕаҥҥа олороллор быһыылаах. Муҥха абырахтыы олорор дьахталларга тиийэн, ааны аһаат, оҕо оҕо курдук төтөлө суох уола хайдах илдьиттээбитинэн тиэрдээччи буолбут. Ийэ эрэйдээх өмүрэн быһыылаах сарылаабытынан баттаҕар түһэн эрдэҕинэ таһырдьа ыстаммыт. Иһирдьэ: “Оҕо кутун көтүтээри аата сарылаатаххын»- диэн саҥаны истибит. Ол уолу тиэйэн аҕалан бэйэлэрэ көрөн- истэн киһи буолан элбэх оҕо, ыччат хаалбыта.
— Өлбүт дьоннорун кыһын сатаан көмпөт буолан балаҕан кэннинэн хаарга кыстаабыттарын истэн аҕам оннукка түбэспэтэх киһи:”Өлбүт дьон бааллар диэн куттанаҕыт дуу?» диэн ыйыппытыгар ол кэпсэтэ олорон ах баран олоро түһээт:”Ким билэр, куттанарбытын өйдөөбөппүт. Наар аһыахпытын баҕарар эрэ этибит”- диэбиттэрэ.
Ол көһөрүүгэ барар күһүннэригэр аҕам аах Нам Сииттэтигэр колхуостарыгар анаан оттуу сылдьаллар үһү. Онно сылдьан колхуостары хоту көһөрөллөр үһү диэн истибиттэр. Чороччу улаатан эрэр уол:
— Аата үчүгэйин, биһигини да ыыппаттар ээ,- диэн айахтатан аҕатыттан дьарыллыбыт.
— Онно ким бэлэмигэр тиийиэхтэрэ диэн ымсыырдаххыный?- диэбит.

Монастырева Елена Ильична 

Добавить комментарий

Ваш адрес email не будет опубликован. Обязательные поля помечены *