1 Звезда2 Звезды3 Звезды4 Звезды5 Звезд (2 оценок, среднее: 5,00 из 5)
Загрузка...
311 просмотров

Оҕом учууталын кытта тапсыбата…

Оҕону тутулуга суох гына иитэр үчүгэй эрээри кыра кылаас уонна ортоку сүһүөх үөрэнээччитэ ыксаатаҕына -ыгылыннаҕына ыпсаҕайдык кэпсэтэн- ипсэтэн дьыаланы быһаарсыа диэн күүтэр кэрэгэй. Онон, оҕо учууталы кытта тапсыбатаҕына орооһор наадалаах диир психолог Мария Баулина. Биллэн турар, төрөппүт соруга учууталтан аҥардас көмүскэһэргэ эбэтэр оҕотун оннугар буруйу ылынарга буолбатах. Ийэ уонна аҕа – буолбут быһыыны оҕону кытта үчүгэйдик ырытан баран учууталы кытта хайдах быһаарсары этэн биэрии буолар. Төрөппүт актыыбынай буоллаҕына икки иирсээннээхтэр күүстэрэ тэҥнэһэр.

Психолог тугу сүбэлиирий? Иирсээн – хаһан баҕарар куһаҕан. Ол эрээри хайа да балаһыанньаҕа эйэлээхтик быһаарсыахха сөп.

  1. Быһыыны- майгыны үөрэтии: оҕоҥ уонна учуутал утарыта турсуулара дириҥээбэтигэр, уһаабатыгар кыһан. Учууталы кытта тапсыбатаҕын сибикилээн билиэххэ сөп:

үөрэҕэр кыһаммат буолар, эбэтэр биир предмети аахайбат: ол эрэ дьиэтээҕи үлэлэрин оҥорбот, учебнигы буортулуур, тэтэрээтигэр соруйан дьабайдыыр…

учууталын туһунан ахсарбатахтыы эбэтэр абааһы көрөн саҥарар- иҥэрэр; кини уруогун туһунан эн ыйытыыларгар кыыһыра- тымта түһэр…

  1. Оҕону кытта кэпсэтии:Туохтан сылтаан айдаан тахсыбытын өйдүүр, төһө сытыырхайбытын билэр уонна туох эрэ дьаһал ылар туһугар иирээннээхтэри иккиэннэрин истэр ордук. Икки аҥы кэпсээни истэргэ бэлэм буолуохха наада.

Оҕоҕун кытта кэпсэтэр соругун: кини мунньуллубут, куһаҕан санаатын- оноотун аһаҕастык этэригэр кыах биэрии. Кыһыытын- абатын тоҕо сүөкээтэҕинэ эрэ салгыы хайдах сөпкө быһаарсарга сүбэҕин, көмөҕүн ылыныаҕа. Кэпсэтэр кэмҥитигэр хас да улахан суолталаах түгэннэргэ болҕой:
— учууталын кытта сыһыанын кэпсииригэр ытыан, куһаҕан тылынан үөхсүөн, учууталын хос ааттыан сөп. Быһа түһүмэ, тохтотума;

— онтон дьэ, санаатын- оноотун барытын эттэ дии санаатаххына, тоһоҕолоон ыйыталас. Холобур, ханна, хайдах учуутал аан бастаан киниэхэ куолаһын үрдэппитин; туохтан сылтаан мөҕүллэрин …

— кэпсэтэр кэмҥитигэр учууталы үөхпэккэ эрэ оҕоҕун аһынаргын көрдөр. Эн соругун- иирээн өйдөспөт буолууттан тахсыбытын, учуутал да кини да бэйэ- бэйэлэригэр куһаҕаны оҥорор санаалара суоҕун оҕоҕо өйдөтүү.
— кэпсэтии түмүгэр тугу гынаргытын былааннаан. Этии оҕо бэйэтин санаатыттан тахсар буоллаҕына өссө үчүгэй. Холобур, оҕо учууталы ордук кынньыыр дьайыылартан туттунуох буолан; дьиэтээҕи үлэтин ордук кыһанан оҥоруох буолан тылын биэриэн сөп. Бэйэҥ истээччи, сүбэлээччи эрэ буолан олорбокко учууталы кытта кэпсэтэргэ бэлэмҥин, ол кэпсэтии наадалааҕын өйдөт. Ол гынан баран бииргэ үөрэнэр оҕолоро билбэккэ хаалалларын курдук, уруоктар кэннилэриттэн көрсөргө тылгын биэр.
3. Учууталы кытта кэпсэтии: Учууталы кытта кэпсэтии, кини тус санааларыгар, эмоциятыгар буолбакка, чуолкай чахчыларга олоҕуран барарыгар кыһаныахтааххын. Тоҕо, туохтан эн оҕоҥ туһунан куһаҕан түмүктэри оҥорбутун хос – хос ыйыталаһартан, чуолкайдыыртан кыбыстыма. Оҕоҥ майгытын- сигилитин уратыларын, кылаас иһинээҕи сыһыаны, учуутал үөрэтэр истиилин барытын учуоттаа, ырыҥалаа. Тыҥааһыны уҕарытаары учууталга бэрт буола сатаама, оҕоҥ буруйун үлүннэримэ. Учуутал «оҕобун булуоҕа» диэн куттаныма. Эн оҕоҥ оскуолаҕа үөрэ- көтө барарын тэрийэ сатыыгын, кини быраабын көмүскүүгүн. Учуутал наһаалаабыт буоллаҕына оскуолаҕа завуч, директор баалларын умнума. Бу быһыыны олоххо сыһыаран көр уонна уоскуй: хаһан эрэ суруйууга үстээххиттэн атахтанан үлэтэ суох сылдьар үһүгүн дуо? Эбэтэр онтон сылтаан доҕорун- атаһын аҕыйах дуу? Умнума, оҕону кытта конфликт үөскээһинигэр, дириҥииригэр, тугунан түмүктэнэригэр толору эппиэтинэһи оҕону иитэр анал үөрэхтээх педагог сүгэр. Учууталы кытта кэпсэтии туох да үчүгэй түмүккэ кэлимээри гыннаҕына көнөтүнэн ыйыт: оччоҕо хайдах гынан буолбут балаһыанньаттан этэҥҥэ тахсабытый?

Эрдэттэн хайыҥ охсунуу: учууталлар уонна төрөппүт икки ардыгар үчүгэй сыһыан эрдэттэн баар буоллаҕына үөрэнээччигэ баайсыы, кыаҕын таһынан модьуйуу суох буолуо. Ол аата бэлэх- туһах биэрии буолбакка, оскуола олоҕор актыыбынайдык кыттыы буолар. Төрөппүт мунньаҕар куруук сылдьарга кыһан; кылаас, оскуола олоҕор көмөлөһөртөн аккаастаныма. Оҕоҥ туох эрэ дьарыктаах буоларыгар кыһан. Хоһоон ааҕыытыгар, спортка, ырыаҕа, уруһуйга ситиһиилэрэ оҕону араас конфликтары чэпчэкитик аһарынарыгар көмөлөһүөхтэрэ.

(психолог Мария Баулина ыстатыйата интернет ситимиттэн ылылынна)