1 Звезда2 Звезды3 Звезды4 Звезды5 Звезд (Пока оценок нет)
Загрузка...
617 просмотров

1956

Снегурочка буолбутум

Мин 1956 сыллаахха Ытык –Күөлгэ 4 о5олоох ыалга 3 –с о5онон төрөөбүтүм. Мин 4 саастаахпар а5абыт Захаров Дмитрий Романович эрдэ олохтон барбыт буолан, балтыбынаан олох кыра эрдэхпититтэн дьиэ ис-тас улэтин кыайарбытын онорор этибит. Ол курдук, сайынын торбос көрүүтэ, ынахха от хомуйуута, уут эрийиитэ, дьиэ- уот, иьит хомуйуута, арыычча улаатан баран окко сылдьар этибит. Кыьынын убайбытын кытта урэхтэн салаасканан муус соһорбут, хотоҥҥо ийэбитигэр чимэчи тутан доҕор буоларбыт. Ийэбит Габышева Мария Ивановна 2 этээстээх оскуолаҕа остуорастыыр этэ. Үөрэх 2 сменананбуолара ,онтонкиэһээҥҥи оскуола истээччилэрэ тарҕастахтарына дьиэни сууйуу буолара. Онно ийэбэр сүрүн көмөлөһөөччүнэн мин буоларым. Аата ахсаана биллибэт ааннар, туннуктэр, паарталар быылларын сотуу, паарталары туруортаан , түһэрэн -сылайан, дьон барыта утуйа сыттаҕына, хойуут даҕаны дьиэлиир этибит.
Оскуолаҕа киириэм биир сыл иннинэ,1 сыл билиҥҥи типография дьиэтигэр баар детсадка сылдьыбытым. 2 оттуллар оһохтоох этэ. Хортуонунан оҥоһуллубут истиэнэҕэ ыйанар чаһыы,пианино бааллара. Воспитательбыт Анна Ивановна Постникова пианиноҕа оонньуу – оонньуу ыллыыра билигин да кулгаахпар иһиллэр курдук. Детсад саҥа дьыллааҕы утреннигар снегурочка буолбутум. Платьебын эдьиийдэрим марляны синькалаан блесткалаан наһаа учугэй гына тигэн баран олоппоско туруоран эр ээргитэ сылдьан көрөн хайҕаабыттара уонна оннук кылапаччыгас блесткалаах короналаах этим. Туфлябын ийэм чооску тириититтэн тигиллибит таапочкабын үрүҥ таҥаһынан бүрүйбүтэ наһаа да учугэй курдук этэ. Биирдэ детсадпытыгар хаартыскаҕа түһэрэ кэлбиттэрэ, онно мээнэ оонньото биэрбэт үчүгэй баҕайы куукуланы кыргыттар бары көтөҕөн хаартыскаҕа түспүппүт.
1963 сыллаахха 1 кылааска үөрэнэ киирбитим. Маҥнайгы учууталбыт Мотрена Гаврильевна Севастьянова . Октябренокка киирэн Ленин сиэннэрэ буолан үөрэхпитигэр өссө кыһаллан үөрэммиппит. Кылааска сантройка чилиэнэ буолан ырааһы бэрэбиэркэлиир этибит. Урут черниилэнэн суруйар бөрүөлээх уруучуканан суруйар эрдэхпитинэ илиибит үксүн киртийэр, черниилэбит суумкабытыгар тохтон учебниктарбытын, тэтэрээппитин марайдыыр буолара. 3 кылааска үөрэнэ сылдьан Ленин төрөөбүт күнүгэр пионерга киирэн кыыһар кыһыл хаалтыс мааммыппыт. Отрядпыт армияҕа сулууспалыы сылдьан хорсун быһыыны оҥорбут биир дойдулаахпыт Нажим Нестеров аатын сугэрэтэ. Биир өйдөөн хаалбыт долгутуулаах түгэмминэн олохтоох радионан «Долгунча» диэн ырыаны ыллаабытым буолбута. Оскуола кэнсиэригэр биирдэ уол буолан үҥкүүлээн турардаахпын, арааһа биир да уол кыбыстан үҥкүүлээбэтэх буолуон сөп. Саас походтуу өйүөлээх -2 сымыыттаах, 2 арыылаах килиэптээх, кыра соҕус бытыылкаҕа убаҕас соҕус заваркалаах чэйдээх,онтубут хаһыатынан бүөлээх, араах баҕайы «буорах ыскылаатыгар» барарбыт. Ол сирбит билигин пекарня турар сирин диэки эбит. Биирдэ костерга барабыт диэн буолла, онно билиҥҥи хайа анныгар тиийэн улахыын костер умаппыттара, ол тула олорон ырыа бөҕөтүн ыллаан кэлбиппит. Ыраах да сылдьыбыт курдук астынан аҕай кэлбиппит.
Биьиэхэ саамай мааны малбыт кинигэлээх этажерка этэ. Манна үксүн эдьиийдээх убайым муспут кинигэлэрэ баар этилэр, ону бары умсугуйан туран ааҕарбыт. Биьиги ыал элбэх хоноһолоох , ыалдьыттаах, куруук дьукаахтаах этибит. Урукку дьон бары даҕаны кинигэни ааҕаллара, ыалларбыт, аймахтарбыт, табаарыстарбыт эмиэ уларсан аа5аллара. Уонна дьэ саахымат оонньуута киэҥник тэнийбит кэмэ этэ. Биьиги аҕабыт сөбүлээн туран оонньуур ааттаах саахыматчыт эбит, аймахпыт саахыматчыт Афанасьев Владимир Куприяновичтыын элбэхтэ оонньообут улахан баҕайы саахыматтара биһиэхэ өргө диэри сылдьыбыта, бары онно сөбүлээн оонньуур этибит.
Эһэбит оччотооҕу мас көстүбэт кэмигэр биһиэхэ оонньуур дьиэ тутан биэрэн дьоллообута даҕаны. Дьэ бу кимиэхэ да суох саарыстыбабытыгар ыалбыт кыргыттарынаан күнү быһа ыаллаах буола оонньоон да биэрэр этибиит. Оонньуур чааһыгар балтым биһи олох табыллыбыппыт. Ол таайбыт Габышев Николай Иванович хоту Тикситтэн соҕотох мааны кыыстарын оонньуура барыта биһиэхэ кэлэр буолан оонньуур талбыта биһиэхэбаара . Куукула арааһа, толору сервизтээх, мебель комплега, араас үчүгэй елка оонньууругар тиийэ биһиги баайбыт этэ. Манна эбэн эттэххэ кэмпиэт суутун эгэлгэтэ эмиэ биһиги улаханбаайбыт этэ.
Убайым табаарыс уолаттарынаан, ордук ыаллыы олорор оҕо сааспыт до5орунаан Варламов Мишалыын сүүрүүгэ, үрдүгү ойууга, ыстаҥаҕа күрэхтэһии тэрийэр этилэр. Онно барытыгар биһиги кыргыттар уолаттартан хаалсыбакка куоталаһар этибит. Сайыҥҥы киэһээлэргэ урукку оҕолор бары оонньуур үспүйүөннээх милиция,былаах былдьаһыыта, мохсуо, бырыычыка-паалка , лапта оонньоон бириэмэни билбэккэ аһарар этибит. Сайыҥҥы киэһэлэр оччолорго наһаа сылаас буолаллара, сып- сылаас уулаах Тааттабытыгар киэһэ сөтүөлээччи үксүүрэ, эдэрдэр лодкаҕа баяннаах, ырыалаах устан ааһалларын ымсыыра көрөр этибит.
Кыһыҥҥы киэһэлэргэ ыалбытыгар сытыары сымнаҕас майгыннаах Павловтарга киирэн диафильм көрөрбүт,»Крокодил», «Огонек» журналлары ааҕан,кроссворд таайан үөрэрбит көтөрбүт. Николай Иванович кэргэнинээн Анна Денисовналыын оҕолору наһаа сөбүлүүллэрэ, кинилэр олбуордарыгар наһаа үчүгэй оҥоһуулаах утарыта иккилии оҕо батан олорор хачыал баара. Онно хачыаллаан үөһээ да үөһээ тахсаҕын,ырааҕы да ырааҕы көрөҕүн. Элбэх оҕо мустанкүлүү-салыы, үөрүү-көтүү, сүүрүү бөҕө буоллаҕа дии ,олох буойбат, үүрбэт этилэр, оннук холку,добрай баҕайы эбиттэр.
Киэҥ ,көбүс көнө олбуорбут иһигэр эһэбит күрдьүк хаарга үрдүк сырылыыр сыыр оҥорон биэрбитигэр оҕо бөҕө мустансырылаан аҕай биэрэрбит. Үрэх мууһун ыраастаан убайым улахан уолаттардыын хаатыҥкаларыгар хаҥкы быанан баайан ,кэнсиэрбэ бааҥканан шайба, маһынан клюшка оҥостон киэһээҥҥэ диэри хоккейдыыллара, аны саас хайыһар кэмэ буоллаҕына бары күргүөмүнэн хайыһардаан, хайаттан трамплиннаан, аны санаатахха, билиҥҥинэн фристайллыыллар эбит. Урут хайыһарга сүүрүүгэ күрэхтэһии бөҕөтө ыытыллар этэ. Оройуоннай курэхтэһиилэргэ биһиги убайбыт Захаров Яков Дмитриевич куруук кыттан бастыыра, ону көрөөрү биһиги биир да күрэхтэһиини көтүппэккэ көрөрбүт, төһө да тоҥнорбут убайбытыгар ыалдьарбыт. Убайбыт оройуон сборнай хамаандатыгаркиирэн республикаҕа оройуонун чиэһин элбэхтэ көмһскээбитэ. Дьонкэпсииринэн ,кини ситиспит рекордун өр кэмҥэ ким да куоһарбатах этэ.
Убайым биһиги оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан интернатка олорон үөрэммиппит. Саҥа дьыл өрөбүлүгэр убайым хас даҕаны араас өҥнөөх елка оонньуурун аҕалан түннүккэ ыйаан кэбиспитэ үчүгэйиэн. Онтон эһиилги сылыгарсуоппар күтүөппүт Ванифатий Захарович карьертан чох тиэйэ сылдьан бэйэтин оҕолоругар уонна биһиэхэ эмиэ харыйа быһан аҕалан наһаа да үөрдүбүтэ.Бу сыта үчүгэйиэн, лаглайан дьиэбит иһин эмискэ киэргэппитиэн!
Биһиги дьиэ кэргэҥҥэ төрөөбүт күннээххэ анаан –минээн ийэбит алаадьы буһарар этэ уонна төрөөбүт күннээх оҕотугар биир улахыын улахан алаадьы иһигэр изюминкалаах буолар этэ. Аан бастакы подарокпын ийэм төрөөбүт күммэр күөх дьүһүннээх оҕуруо бэлэҕэ буолар. Үөрэммин өргө диэри сыттыгым анныгар укта сылдьан көрөр, имэрийэн баран эмиэ төттөрү ууран кэбиһэрим. Арыычча улааппыппытын кэннэ балтым саас төрөөбүт күннээх буолан, аан бастаан сосед оҕолорбутун кытта кыракый бырааһынньык оҥорбуппут, онно аан маҥнай мясной салат сиэбиппин өйдүүбүн.

Дьоллоох оҕо сааһым туһунан кылгас ахтыыбын түмүктүүбүн.
Ахтыыны суруйдум Большакова (Захарова) А.Д. «Туллукчаан» о5о библиотекатын сэбиэдиссэйэ
2018 с. Бэс ыйын 7 кунэ

Аттаах этибит…

Светлана
Уулуссаҕа күрүө оҥостон баран ону дьиэлээн- уоттаан ыаллаах буола оонньуубут. Ити ыалга баран дьаарбайабыт, бу ыалга баран дьаарбайабыт. Тус- туспа дьиэлээхпит. Баҕа батаһа хаппытын бытарытан рис куруппа оҥостобут. Онтон- мантан таас иһит алдьаммытын эмтэркэйин булан иһит оҥостобут.
Саас маарт ыйтан тибии кэнниттэн, кытааппыт хаары быһан ыла- ыла араас фигура оҥорон аны маҕаһыыннаах оонньуубут. Табаарбыт ас буолар: килиэп, бэрэски игин… Тоҕо эрэ мал буолбат . Биир кыыспыт наар бырадабыас.
Сайын сасыһа оонньуубут. Көһөн барбыт ыал тэлгэһэтигэр, үрдүк от быыһыгар, чооску уйатыгар саһарбын өйдүүбүн.
Кыһын таһырдьа тахсыбат буоллахпыт дии. Биир кыыспыт дьоно киэһэ аайы пром кулуубугар киинэ көрө бараллар. Ол кэмҥэ кинилэр дьиэлэригэр мустан олоппосторунан, кинигэнэн дьиэ оҥостон ыаллаах оонньуубут. Онтон биир ыалга учууталлаах оонньуубут. Ол эрэ ыалга учууталлаах оонньуубут. Тоҕо эбитэ буолла… Дуобаттыыбыт.
Наар бырааппытын куттуубут. Хараҥаҕа сүүрэн хаалабыт. Куттанан ытыы- ытыы эккирэтэр
Улаатан иһэн, 7-с кылаастан саҕалаан, киэһэ аайы уулусса оҕото бары мустан волейбол. Сеткалаах площадкалаахпыт, улахан уолаттар оҥороллоро буолуо. Ким оҥорон биэриэй. Хамаанданан арахсарга ааттаһаҕын.
Улахан кылааска, 7-кэ быһыылаах, иннибитигэр олорор бииргэ үөрэнэр кыыспытын наар дьээбэлиибит. Уп- уһун сип- синньигэс суһуохтаах. Онтун паартаҕа баайан кэбиһэбит. Дуоскаҕа таҕыстаҕына кнопка уурабыт. Арай 7-кэ сылдьан маайга кыргыттар төрөөбүт күннэрин ыла портка бардыбыт. Кыһыллаатыбыт.
Саҥа дьылга, оччолорго фосфордаах оонньуур наһаа элбэх этэ. Дэлби алдьанар. Оһох иннигэр алдьаммыт оонньууру сиппийэн мунньан баран эмискэ уоту саба баттаан “абааһы хараҕын уота” диэн кыра бырааппытын куттуубут. Ынырыктык куттанар. Ол аайы үөр да үөр, күл да күл. «С новым годом!» диэн суруйан баран елка оонньуурун эмтэркэйин бытарытан тиэстэнэн сыһыаран киэргэтэбит. Анаан 12 чааһы ылбаттар этэ, дьоммут. Биир саҥа дьыл түүн, дьоммут утуйбуттарын кэннэ килиэпкэ хартыыһа сыбаан сиэбиппитин өйдүүбүн. Атын ас суох быһыылаах.
Дьонум сүөһүлээхтэр, паапабыт аттаах этэ. Атынан мас тиэйэр. Промҥа дуу, коммунаҕа дуу мас таһааччы быһыылааҕа. Оскуолаттан сирэйбитин иһэлитэн кэллэхпитинэ ийэбит сылгы хараҕын уутунан сирэйбитин сотор этэ. Оһон хаалар. Хаарга ииктээбитинэн тииспитин эмтиир этэ.

Тохсус кылааска сылдьан кыргыттары батыһан Победаҕа таансыга барыстым. Үһүөбүт, сатыы тиийдибит, Победа кулуубугар. Кыргыттарым субуота аайы сылдьаллар эбит. Мин бастакы барыым. Тиийэн баран олох да үҥкүүлээбэтибит, биир муннукка олордубут. Түүн үөһүн саҕана төнүннүбүт. Ол аата кыргыттарым “симпатиялыыр” уоллаахтар эбит. Хабыыс хараҥаҕа тоҥон хаалбыт эрэһиинэ саппыкылаах саллыр- маллыр хаамабыт. Тоҥорон ынырык халтараан. Быһалыыбыт диэннэр “Баҕалаах” дуу туох эрэ диэн киһи уҥуохтаах сиринэн аҕаллылар. Хата ый тыкта. Уой, наһаа ынырык кутталлаах… Онтон ыла биирдэ да барсыбатаҕым.

Аҕабар кинигэ ааҕарым

Борисова Любовь Ивановна
Мин 1956 сыллаахха төрөөбүтүм. Сэрии бүппүтэ 11 сыл ааспытын кэннэ. Үс- түөрт саастаахпыттан син оло5ум түгэннэрин одоҥ- додоҥ өйдүүбүн. Оччотооҕуга дьон- сэргэ сэрии иэдээнэ ааһан, саҥа дьоллоох олоххо олорон эрэр кэмнэрэ. Ол да буоллар мин төрөөбүт дойдум кытыы, суола- ииһэ суох сир буолан сайдыы күүскэ кэлэ илик кэмэ этэ. Мин тоҕус оҕолоох ыал улахан оҕолорунабын. Олохпор буолан ааспыт түгэннэри аҕыннахха олох сайдыытын быһыытынан өйдөөн хаалбыт түгэним элбэх бөҕө буоллаҕа. Маҥнай радио, электричество киириилэрэ, кулуупка киинэ көрүү, телевизор, араас бытовой техника, аныгы көлөлөр үөдүйүүлэрэ… Ааҕан да сиппэккин. Олох балысханнык сайда турар кэмигэр, сүүрбэһис үйэ ортотун ааспытын кэннэ төрөөбүт киһи, оҕо эрдэҕинээҕи олоҕум бүгүҥҥүтээҕэр сирдээх халлаан курдук тус – туһунан буоллахтара. Ону барытын аахпакка туран оччотооҕу дьон олоҕор кинигэ суолтатын ахтан- санаан ааһыахпын баҕарабын.
1963 сыллаахха оскуолаҕа киирбитим. Үһүс кылаастан үчүгэйдик ааҕар буолбутум. Ийэм эмиэ үс кылаас үөрэхтээх. Иккиэн тэҥ үөрэхтэннибит. Аҕабыт дьоно эрдэ өлөн, тулаайах буолан кыайан үөрэммэтэх. Инньэ гынан сатаан ааҕаахтаабат. Ол эрээри кинигэни аахтаран истэрин олус сөбүлүүр. Булчут буолан ыйы- ыйынан сиргэ сылдьар. Онтон кэллэҕинэ кыһыҥҥы киэһэлэргэ кинигэ аахтаран истэр. Ийэм күннээҕи түбүгэ бүтэн киэһэ аҕабар кинигэ ааҕар. Аҕам оҥостон, кэтэх тардыста сытан истэр, сотору- сотору сэҥээрэр, сөҕөр- махтайар. Санаабар хайдах эрэ ол кэпсээҥҥэ баар дьону кытта сылдьар киһи курдук буолар. Мин эмиэ тэҥҥэ истэр буоллум уонна эмиэ барытын харахпар оҥорон көрөбүн. Ийэм ааҕан бүттэҕинэ утуйаары сытан ол истибиппин саныыбын. Онтон ийэм биирдэ:”Оҕом миигин кытта тэҥ үөрэхтэнниҥ, аҕаҕар ааҕан иһитиннэр эрэ, мин иистэниэм этэ,»- диэтэ. Мин аахтым. Аҕам хайҕаата:”Үчүгэйдик ааҕар буолбуккун»- диэн. Дьэ онтон ыла мин ааҕааччы буоллум. Кинигэбин кэлин хойутуу өйдөөбүтүм “Хотугу сулус» эбит. Ол иһин ааҕа сылдьар кэпсээммит салгыыта кэлэрин кэтэһэр эҥин эбиппит. Аҕабыт сиртэн кэллэҕинэ:”Хайа, били кэпсээммит салгыыта кэлбитэ дуо?»- диэн ыйыталаһар. Самолет сылы быһа көтөр, почта тохтоло суох кэлэр. Онон харгыс суох “Хотугу сулуспут» тиһигин быспакка кэлэр. Инньэ гынан Амма Аччыгыйа “Алдьархай» сэһэнин аахтыбыт. Мин ааҕарга үлүһүйэн бардым. Сууллубут самолет дьонун аһынабыт. Арыый да кыратык эмсэҕэлээн баран кини эрэ иэдэйбит курдук нууччаҕа абарабыт. Коля Тогойкины олох таптаатыбыт, мин инник убайдааҕым буоллар дии саныыбын. Хорсунун, булугас өйүн сөҕөбүт. Аны Софрон Данилов “Сүрэх тэбэрин тухары» романын ааҕабыт. Маны сороҕун соччо өйдөөбөппүн. Ол да буоллар араадьыйа саҥатын курдук ааҕан лабыгыратабын. Дьонум истэн сэҥээрэллэр, тугу эрэ ырытыһаллар. Мин арай Аласовы наһаа үчүгэй киһи дии саныыбын уонна Надежда Алексеевна атын кэргэннээҕин иһин соччо чөбүлээбэппин. Оскуола оҕолоро Аласовы бары сөбүлүүллэриттэн үөрэбин. Дьиэҕэ кинигэ ааҕар буолуохпуттан кылааспар саха тылын уруогар учууталым саҥа теманы бардахпытына наар миэхэ аахтарар буолла. Онтон астынабын уонна киэһэ кинигэ ааҕар кэммин кэтэһэбин. Дьэ ити курдук биһиги балаҕан дьиэбитигэр киэһэ аайы билиҥҥи сериаллары көрөр тэҥэ күндү кэммит кинигэ ааҕыыта буолара. Лаампа тааһын үчүгэйдик хаһыатынан кылабачыйыар дылы аалан ыраастааһын, аһыы охсон иһити сууйуу булгуччулаах. Онтон мин дьоһуннанан олорон ааҕабын, аҕабыт сыттыгын үрдэтинэн оҥостон сытар, ийэм аттыбытыгар олорон иистэнэр. Кыра оҕолор эрдэ утуйаллар. Мин ийэлээх аҕабынаан айымньы геройдарын олохторугар киирэн хаалабыт. Оскуоланы бүтэриэхпэр диэри аҕабар кинигэ ааҕар эбээһинэспиттэн биирдэ да куотумматаҕым. Ол мин олоҕум биир саамай кэрэ дьикти түгэннэрэ этилэр.
Ол үгэспинэн билигин да тугу сэҥээрбиппин кимиэхэ эрэ ааҕан иһитиннэриэхпин баҕарбытым да иһин, киһи бары үөрэхтээх буолан, истэргэ наадыйар киһи суох. Мин көлүөнэм дьоно үгүс киһи оҕо сылдьан үөрэҕэ суох дьоҥҥо кинигэ ааҕан биэрдэҕэ. Онтон да сылтаан ааҕыы абылаҥар ылларбыппыт буолуо.
Сэттэ уонус сыллар саҥаларыгар тэлэбиисэр диэн мал баар буолла. «Икки ыал тэлэбиисэр ылбыттар уонна ураҕас төбөтүгэр раскладушка орону алдьатан антыанна диэн оҥостубуттар. Тэлэбиисэрдэрэ көстөр үһү»- диэн сурах бөһүөлэк иһин өрө сүгэн кэбистэ. Биһиги ыал эмиэ ону истэн үргэҥнэһэ түстүбүт. Орон баҕас баар, ураҕас маһа дэлэй. Аҕабыт атын көлүнэн маҕаһыыҥҥа барда. Өр- өтөр гыммата улахыын улахан хордуон дьааһыктаах малы тиэнэн кэллэ. Өссө эбиитин хаабыл диэн суон боруобат курдук быа атыыласпыт. Дьэ көрүү- истии, кыралыын- улаханныын атахпыт сири билбэт буолла. Оҕо аймах ытыс таһыныы, кыралар эккирэһэн ылыы, күлүү- үөрүү бу дьааһыгы кытта дьиэ иһин ылан кэбистэ! Тэлэбиисэрбит кугас өҥнөөх, килбэҥнэс лаахтаах сүр улахан мал. Аата “Березка» диэн эбит. Аата, сыта сымара үчүгэйин, экрана күлтэйэн улаханын… Олох имэрийии – томоруйуу бөҕө. Дьэ аҕабыт туран, түргэн- тарҕан муҥутаан, раскладушка орону ампаартан була охсон, ханна эрэ бара- кэлэ охсон антыанна оҥорор, ураҕас бэлэмнэһэр дьону була оҕуста. Дьэ сыыдам хамнаныы манна буолла! Күйгүөр күлсүү, өрө көтөҕүллүү түмүгэр дьэ антыанна бэлэм буолла. Киэһэ боруҥуй буолуута, дьыбар түһүүтэ били малы элбэх буолан мадьыктаһан туруоран, тимир хаатыҥка боруобатынан онтон- мантан таттаран кэбистилэр. Силигин ситэрэн:”Сангаар манан буолуохтаах, хайаан да ол диэки хъайыһыахтаах үһү»- диэнбаран оннун булларан, Сангаар диэки хайыһыннаран кынтатан кэбистилэр. Дьэ онтон айманан, хоочугураһан киирэн тэлэбиисэрбитин ким эрэ билэр киһи холбоон биэрдэ. Хата, үөрүүбүт өссө үрдүөн иһин тэлэбиисэрбит араастаан эккирээн- дьиримнээн баран көстөн кэллэ!
Оччотоо5у үөрүүнү тылынан киһи сатаан тиэрдибэт. Онтон уоскуйан билбиппит барыта программанан көстөр эбит. Дьэ, чугастааҕы ыалларбыт ааны саппат буоллулар. Силигин ситэрэн “Лесси» диэн өйдөөх ыт туһунан сериал көстөр эбит. Дьон бары, үлэлэрин үмүрүтэ охсон, биһиэхэ киэһэ аайы мустан ол киинэни көрөбүт. Биирдэ аахпытым сүүрбэ икки этибит. Кулууп курдук. Онтон наһаа үөрэбит. Бары биир ыал курдукпут. Тэлэбиисэрбит арыт күн халлаан куһаҕаныттан эбитэ дуу, көстүбэт буолар. Ардыгар көстүбэт эрээри саҥата эрэ иһиллэр, ардыгар туох да бэркэ көстөр эрээри саҥата суох. Суох, ол да буоллар олох олоробут. “Өссө маннык гыналлар үһү»- диэн кэннин арыйан лаампатын уһулуу- кэтэрдии, кыратык доргутан «оройго» охсуу буолар. Дьэ онтон сыыйа- баайа ыал барыта тэлэбиисэрдэнэн, күргүөмүнэн сылдьан антыанна туруоран барыы буолла. Уоскуйдубут. Арай хомуллар ороннорбут ураҕас үөһэ иилиллэн халлааҥҥа тураллар уонна тыалга оргууй күөгэҥнэһэллэр, ардыгар, тыал күүһүрдэҕинэ, араастаан дорҕоон таһааран куугунаһаллар. Сэргэх кэрэ кэмнэр этилэр… Ол антыанналарбыт бэрт уһуннук туһалаан турбуттара.

Кирилиэс анныгар скелет баара

Голикова В.В.
Күһүн паарка эҥээрдэр, Сенькиннэр иҥин, эмиэ элбэх оҕолоохтор, улахан убайбытын кытта бииргэ үөрэнэр уоллара хамаандатын хомуйан, кэлэллэр. Үспүйүөн милииссийэ оонньуубут. Истикилээҥкэҕэ сибэчи уган баран быалаан милиисийэлэр туталлар, үспүйүөннэр сибэчилэрэ суох, саһаллар. Кырыысанан, ампаар үрдүнэн, дулҕанан…билиҥҥи таас оскуола турар сирэ барыта дулҕа этэ… ол дулҕа быыһыгар саһар этибит. Биһиги 4-5с кылаас кэнниттэн, улахаттарбыт 6-7-с кылаастар быһыылаах. Улахаттар хамаандалыыллар. Халчаах хамаандата буолабыт.
Кыргыттар ыаллаах оонньуубут. Биһиги олбуорбутугар наһаа үчүгэй сарайдаах этибит онно. Табунанова Танюша маамата аптекаҕа үлэлиир. Онон аскорбинка битэмиин буолнай, бытыылкалаах. Вазабыт дии – дии ол битэмиини иһиккэ кута- кута оонньуубут. Битэмиин сиэри Танюшаны ыҥыр да ыҥыр буолабыт. Танюша нууччалыы саҥарар. Нуучча кылааһыгар үөрэнэр.
Биһиги восьмилеткаларбыт. Оскуолабыт сууллаары турар. Бу крылоҕа А кылаастар- сахалар, ол крылоҕа Б – нууччалар. Уонна ким да үөрэммэт. Наһаа сөбүлүүр оскуолабыт этэ.Паарталарга олоробут: ыскамыайката холбуу сылдьар, хаппахтаах. Оскуолабыт бу өттүнэн сүүрэн тахсаҕын, ол өттүнэн хаатыҥканан сырылаан түһэҕин… эргиччи… Арай миэхэ хотуттан тыс этэрбэс кэллэ. Түгэҕэ хобулуктаах буоллаҕа дии, ол кирилиэстэн сырылыырбар иҥнэ сылдьабын. Дьэ мин ол этэрбэһи кэтимээри сор бөҕө. Кимиэхэ да тыс этэрбэс суох, миэхэ эрэ баар. Үөҕэллэр. Маҥан түөсэҥкэ баар этэ. Ону этэрбэс эрэ кэппэтэх киһи диэн түөсэҥкэни кэтэбин. Ол этэрбэс өр да өр баара. Маамам бэйэтэ кэтэ сатаабыта … Кирилиэс анныгар каарталар, скелет игин бааллар. Биология, география уруогар ону илдьэҕин дьуһуурунай буоллаххына. Ол скелеттэн куттанан хараххын быһа симэн баран атын каартаны харбаан бараҥҥын куотаҕыын. Учууталын атыны аҕалбыккын диир… Уруок кэнниттэн хаалабыт, абааһылааҕы кэпсэтээри… Биир кыыспыт оскуолабыт абааһытын барытын кэпсиир. Куттаныы бөҕө…Төбөтө суох киһи тахсар үһү…
9-с кылааса средняйга куттана- куттана тиийбиппит, көрбүппүт барыта биһиги восьмилеткалар эбиппит. Үөрдүбүт аҕай. Победаттан оҕолор бааллар.

Добавить комментарий

Ваш адрес email не будет опубликован. Обязательные поля помечены *