1 Звезда2 Звезды3 Звезды4 Звезды5 Звезд (Пока оценок нет)
Загрузка...
512 просмотров

Амма Аччыгыйа (ИБК)

Дорооболоруҥ, убаастабыллаах хамаандалар!

Бүгүн биһиги муһуннубут оҕо библиотеката сыл аайы ыытар библиотечнай- библиографическай күрэхтэһиитигэр. Бу конкурс 1990 сыллааххтан ыытыллар. Урукку кэмнэргэ оҕолор хамаанда туруоран кэлэллэр этэ. Онтон бу 2008 сылы Россия президенэ Дьиэ кэргэн сыла биллэрбитинэн биһиги нэһилиэк саамай ааҕары таптыыр, кинигэни, билиини- көрүүнү өрө тутар дьиэ кэргэттэрин, библиотека доҕотторун ыҥырдыбыт.
Бүгүн эһиги дьиэҕитигэр бэлэмнэнэн, тапталлаах суруйааччыбыт Амма Аччыгыйа «Сааскы кэм» романын ааҕан, суруйааччы туһунан элбэҕи билэн олороҕут. Онон бүгүҥҥү үлэбит өрө көтөҕүллүүлээхтик барарыгар кыһаныаҕыҥ.
Күннээҥи үлэбитин сыаналыаҕа редакционнай киин,
председатель:

редакция чилиэннэрэ:

Үлэҕитин редакция көрөн баран олохтоммут тарибынан гонорар төлүөҕэ. Саамай бүтэһигэр ким элбэх капиталлаах ол кыайыа.

1түһүмэх.
Олоҕун усталаах туоратыгар Амма Аччыгыйа кинигэ таһаартарар, хаһыакка үлэлиир киһи быһыытынан издательскай дьыаланы, библиография сүрүн быраабылаларын үчүгэйдик билэрэ. Дьэ ол иһин бастакы түһүмэҕинэн библиографическай тестэри толороҕут. Хас биирдии сөп эппиэт 1 баал сыаналаах. 3 мүн. бэриллэр. Лиис муннугар нэһилиэккитин суруйаҕыт, бутуур тахсыбат гына.

2түһүмэх.

Блиц — ыйытык

Суругунан үс эппиэт бэриллиэхтээх, биир да сыыһа буоллаҕына атын сөптөр аахсыллыбаттар, баал бэриллибэт. 3 баал. Нэһилиэккитин суруйаргытын олох умнубаккыт.

«Маҥнайгы учууталбар» диэн ырыа, толорор Саха республикатын культуратын туйгуна Мария Дмитриевна Матаннанова

1.Бу хоһоону автор хас сыллаахха суруйбутун билэҕит? (1926)
2.Бу ырыа матыыбын ким суруйбутай? (Христофор Максимов)
3.Ким кыракый Ньукулай Мординовы акка мэҥэстэн Чөркөөххө үөрэххэ киллэрбитэй? (Петр Васильевич Афанасьев, кэлин САССР үтүөлээх учуутала, Ленин орденын кавалера)

3түһүмэх.

«Сказка ложь- да в ней намек,
Добрым молодцам урок»
Ким да бу күн сиригэр улахан киһи буолан тура түспэт- бары оҕо саастан тахсабыт. Оҕо саас аргыстара — кэрэ, дьикти, аптаах, өйдөөх, киитэрэй, араас остуоруйалар. Инсценировканы көрүүнү саҕалыыбыт. Үлэ 5 баалынан сыаналанар.

4 түһүмэх.

Кырдьык — сымыйа

Хайа баҕарар улуу, киэҥник биллэр киһи тыыннаах олоҕор буолбут суоллар сыллар аастахтарына, сороҕор тыыннаах да кэмигэр сымыйа- кырдьык аргыстанан хаалааччылар. Ол туох да куһаҕана суох, төттөрү норуот уҕараабат интэриэһин, тапталын туоһута буолар. Билигин мин сымыйа икки, кырдьык икки ардынан сонуннары кэпсиэм. Эһиги бэриллибит килиэткэлэргэ кырдьык буоллаҕына — 0, сымыйа буоллаҕына — Х туруораҕыт. Атын эппиэт суруйа сатыыр наадата суох. Редакционнай коллегияҕа 9 клеткалаах туолбут кумааҕыны эрэ ыытаҕыт.
Таба эппиэт аайы 2- лии баалы ылаҕыт. Ол аата 18 баалланыаххытын сөп.

1. Амма Аччыгыйа олоҕун биир чаҕылхай күнүгэр нуучча улуу суруйааччыта Алексей Максимович Горькай илиитин бобо тутан
дорооболоспута, улуу суруйааччыны уруйдуур тыллары эппитэ.
кырдьык-0

2.Амма Аччыгыйа Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэрии кэмигэр Булуҥтан командировкаттан төннөн иһэн самолет авариятыгар түбэспит, бэйэтин олоҕун чахчытыгар олоҕуран «Алдьархай» сэһэни суруйбута.
сыыһа- Х

3.Амма Аччыгыйа талааннаах тылбаасчыт быһыытынан американскай суруйааччы Маргарет Митчелл «Унесённые ветром» романын нууччалыыттан сахалыы «Тыал буолан көппүттэр» диэн бэчээттэтэн таһаарбыта.
сыыһа — Х

4.Амма Аччыгыйын үөрэппит учууталлартан биирдэстэрэ саха норуотун улуу уола Өксөкүлээх Өлөксөй этэ.
кырдьык — 0

5.Амма Аччыгыйа Дьокуускайга учуутал техникумугар үөрэнэр кэмигэр бэрт уһун кэмҥэ Анемподист Иванович, Евдокия Константиновна Софроновтар дьиэ кэргэҥҥэ табыллан, маанылатан дьукаах олорбута.
сыыһа- Х

6.Амма Аччыгыйа гражданскай сэрии геройа Хабырылла Дьөгүөрэптиин Москва куорат зоопаркатыгар сылдьан удав үөн үрдүгэр силлээн мөҕүллэн турардаахтар.
кырдьык- 0

7.Амма Аччыгыйа бастаан долгуйар Дьокуускайга тиийэн комсомол обкомун көрүдүөрүгэр «биир уолчаан» кинини «тобулу одуулаабытынан хааман хайысхаланан иһэр» диэн бэйэтин сиэркилэҕэ күлүгүттэн туораан халбарыйа охсубута.
кырдьык — 0

8.Амма Аччыгыйа кустууругар, куобахтыырыгар Венгерскэй народнай республика Миниистирдэрин Советын председателя, коммунистар партияларын генеральнай секретара Матиас Иосифович Ракоши бэлэхтээбит күндү саатынан бултуура.
кырдьык — 0

9.Амма Аччыгыйа нуучча улуу суруйааччыларын айымньыларын умсугуйан ааҕара. Кини Лев Николаевич Толстой «Сэрии уонна эйэ» «Анна Каренина» «Тиллии» романнарын сахалыы саҥардыбыта. Бу айымньылары тылбаастыыр кэмигэр Улуу суруйааччыны бэйэтин кытта суруйсубут дьоллоох.
сыыһа — Х

0 Х Х
0 Х 0
0 0 Х

5түһүмэх.

Күндү оҕолор, билигин эһиги төрөппүттэргит оҕо сылдьан таптаан аахпыт, баҕар хаста да аахпыт кинигэлэрин туһунан кэпсииллэрин истиҥ. Кинилэр кэпсээннэрин истэн баран дьиэҕитигэр тиийэн биир эмэ ити кинигэлэртэн булан сэҥээрэн ааҕыаххытын биһиги баҕарабыт. 2-3 мүн. бэриллэр. 5 баалынан сыаналанар.

6түһүмэх.

Эһиги бары бэркэ билэргит курдук Амма Аччыгыйын аҕата араспаанньатын «Мундунуоппун» дэнэр этэ, бу кинилэр араспаанньалара элбэхтэ балыктыыр, балыгы аһылык оҥостор дьоннор ааттара. Билигин оҕолор тахсаннар күөгүлүүгүт. 1 мүнүүтэ устата хас балыгы тутар эбиккитий? Биир балык 2 баал сыаналаах.

7түһүмэх.

Саха госуниверситетын профессора, академик, онтон «Сааскы кэм» роман кинигэ буолан күн сирин көрөрүгэр оскуола оҕото, Иннокентий Егорович Томскай маннык кэпсээбит эбит. Ол 1944 сыллаахха кинилэр учууталлара саха тылын уруогар саҥа романы дорҕоонноохтук ааҕар буолбут. Оҕолор ол уруоктары олус кэтэһэллэр эбит.
Онтон ромаҥҥа Сүөдэр Хомуоһап буолан киирбит Сүөдэр Сиипсэп 1944 сыллаахха өлөөрү сытар дьыла эбит. Кинигэни аахпыт, үөрбүт, кинигэни кууһа сытан өлбүтэ үһү. Өйдүүргүт буолуо, роман страницаларыгар оҕото — ыччата суох киһи кини үөрэнээри куораттаан иһэр эдэркээн Микиитэҕэ: «Кэлин…тугу эмэ суруйдаххына, тоҕоос булан: «Онно Охоноон уола Сүөдэр эмиэ баар этэ»,- диэн кэбиһиэҥ этэ дуо- диэн үлэспитин. Суруйааччы буолбут уол көрдөһүүнү толорбут.
Тапталлаах ромаммыт умнуллубат түгэннэригэр тохтоон ааһыаҕыҥ. Эһиги биирдии бэйэҕит биирдии литературнай боппуруоһу бэлэмнээн кэлбиккит. Онон «Сааскы кэм» романы уһулуччулаах билээччи» диэн түһүмэҕи саҕалыыбыт. Чугастааҕы ыалларгытыгар ыйытыыгытын биэрэҕит, атын остуоллар истэ олорон бу хамаанда кыайбатаҕына илиигитин уунан эппиэттиир быраабы ылыаххытын сөп. Сөп эппиэт 3 баал сыаналаах.
Манна саамай интэриэһинэйдик, сонуннук бэриллибит ыйытыы туспа сыаналанар.

8 түһүмэх.

«Киһи үөрэрэ, астынара уонна сөҕөрө баар: Толстойу сахалыы ааҕа олороҥҥун биир даҕаны олурҕа тылга, салаҥ этиигэ, өлбөөркөй миэстэҕэ түбэспэккэ, тылбааһы ааҕа олороргун умнан икки баараҕай талаан (автор уонна тылбаасчыт) күүһүгэр, абылыыр кэрэтигэр- дьиктитигэр таттараҥҥын, минньигэс ууну омуннаахтык уймахтыыргыныы үлүһүйэн, умсугуйан аахпытынан бараҕын»- диэн народнай суруйааччы Болот Боотур Мординов талааныттан сөхпүтүн махтайбытын биллэрбитэ.
Билигин эһиги бу «Сааскы кэмтэн» ылыллыбыт Микиитэ уол эрэйдээх түбэспит алдьархайдаах түгэнин сахалыыттан нуучча тыллаах барыта хараастар гына тылбаастыыгыт. 5 мүн. бэриллэр. Үлэ 10 баал иһинэн сыаналанар.
«Микиитэ ойон туран отуутугар сүүрэн кэлбитэ, кини ырбаахыта умайан өрө мөхсө сытар эбит. Тыыннаах курдук. Часкыйбытынан, эһэ тардан ылла да көлүйэҕэ ыстанан кэбистэ»

Биһиги тапталлаах суруйааччыбыт Амма Аччыгыйа мэлдьи биири тоһоҕолооччу, хос- хос санатааччы:
-Ааҕыҥ. Саха литературатын, нуучча классикатын, советскай литератураны. Ааҕыҥ аан дойду литературатын. Улуу дьол ааҕарга баар. Эдэриттэн ааҕа үөрэммит эрэ киһи ол дьолтон үрдүк үөрүүнү сомсор.
Норуот тапталлаах суруйааччыта эппит ити бэртээхэй тылларыгар холбоһон туран күннээҕи үлэбитин түмүктүүбүт. Кыттыыны ылбыккыт иһин барыгытыгар махталбытын биллэрэбит.