1 Звезда2 Звезды3 Звезды4 Звезды5 Звезд (1 оценок, среднее: 5,00 из 5)
Загрузка...
338 просмотров

1930

Друзьянова Елена Михайловна

41 сыллаахха, сэрии саҕаланарыгар 11 саастаах этим. Оскуолаҕа үөрэммитим. Сэрии иннинэ Чопчулаах алааска олорбуппут. Начальнай кылааска Чопчулаахтан сатыы сылдьан үөрэнэбит.

Дьэ, 41 сыллаахха сэрии саҕаламмыта. Айдаан бөҕө турда. Немецтэр сэриинэн түспүттэр дииллэр. Биһиэхэ ити атын дьоннор кэпсииллэрин курдук күргүөмнээн хомуйан сэриигэ илдьибэтэхтэрэ. Биирдиилээн бэбиэскэ ылан бараллар эбит быһыылаах. Онон күргүөмүнэн сэриигэ баран эрэр дьону өйдөөбөппүн. Бэбиэскэ ылбыт дьону оройуоҥҥа хомуйаннар  мунньан ыыталлар эбит быһыылаах.

                Биир сайын кураан буолла. Биһиги бэйэбит эрэ хааллыбыт. Аҕам. Убайым оттуу барбыттара, Нам оройуонугар быһыылааҕа. Иэйбит өлөр ыарыытыгар ыалдьа сылдьар, нэһиилэ тура эрэ сылдьар. Онон дьоммут суох буоланнар сайылыкпытыгар сатаан тахсыбатыбыт. Атын ыалга кыттыһан сайылаатыбыт.  Дьэ ол олордохпутуна көһүү буолла диэн буолла.  Колхозтары хоту балыкка ыытар буолбуттар, онон бары көһөр үһүбүт диэн буолла. Биһиги нэһилиэккэ үс колхоз баар этэ. Биһиги “Комсомол” колхуоспут,  “Олох оҥоһуута” уонна “Саҥа олох”. Ол икки колхуоһу көһөрбүттэрэ. Көһүүгэ бараллар диэн айдаан- силлиэ бөҕө буолла. Онон киһи, сүөһү аҕыйаан хаалла.

Кыһын аҕам фермаҕа от тиэйээччинэн үрэххэ кыстыы киирдилэр. Мин Кытаанах оскуолатыгар интернакка олорон 4-с кылааска үөрэммитим. Эдьиийим ийэбит өлбүтүн кэннэ Арыылаахха детсадка үлэлии киирбит эбит (кэнники биллэҕим дии).  Дьэ ол үөрэнэ сылдьан ахсынньы ыйга ийэм өлбүтүн иһиттим. Оҕолор кэпсээтилэр. Дьээ мин ытаан сордон да сордон. Көрүдүөргэ түннүккэ туран ытыыбын, кылааска паартабар олорон ытыыбын. Ити курдук ытаан сордоннум. Саҥа дьылга каникул буолбутугар дойдулаатыбыт. Оҕолор бары. Сатыы айанныыбыт. Туох да транспорт суох, көлө да аҕыйах буолуо буоллаҕа дии. Сатыы күргүөмүнэн айанныыбыт.  Арыылаахха эдьиийбэр хоннум. Онтон эдьиийим аттаах киһинэн үрэххэ аҕабар ыытта. Дьэ аҕабар тиийдим.  Аҕам эрэйдээх… Ийэбит өлбүтүн кэннэ биир ынахтааҕын идэһэ  гыммыт. Ынаҕын ыыр эрдэҕинэ үүт, сүөгэй тоҥорбутун, эт буһаран аһатта. Аны ол аһын сатаан аһаабаппын. Иһим бааллан хаалбыт быһыылаах. Интернакка ас мөлтөх. Топпоккун. Куруук аччык сылдьаҕын. Хоргуйбаккын эрэ. Каникулум бүппүтүгэр аргыс киһинэн аҕам эдьиийбэр ыытта. Эдьиийбэр хоммутум, онтон эдьиийим эмиэ сыарҕалаах атынан кытаанахха ыытта. Ити курдук түрдүс кылааһы бүтэрбитим.

                Ити сэрии саҕаламмытын кэннэ оҕолор наар сэриигэ бардахпытына немецтэри оннук өлөрүөхпүт, маннык кыайыахпыт диэн айдааннаммыттара.

Дьиэҕэ да буоллар үлэлиибит. Колхуос сиэмэ бурдугун ыраастыыбыт. Ыйаан биэрэллэр. Чоруччатыттан сиэмэ бурдугу арааран ыраастыыгын. Бүтэрбиккин кэннэ биригэдьиир кэлэн ыйыыр. Сиэмэни туспа, чоруччатын туспа ыйаан илдьэ барар. Холобур, сиэн кэбиһиэн буоллаҕа дии, ол иһин барыта ыйааһын.

43 сыллаахха быһыылаах ыалдьан үөрэммэтим. Колхуоска үлэлиибит. Бааһынаҕа балбаах тиэйэбит, оҕуһунан. Тоҥуу хаары кэһэ сылдьан балбааҕы туруору анньаҕын. Эбэтэр щиит диэни оҥороллор. Хаар типтэриитэ диэн. Арааһынай талаҕынан, ыарҕанан оҥоһуллубут щииттэри хаарга батары анньан туруортуугун. Ол аата балбааҕынан – уоҕурдуу, щтттэр тибии кэмигэр хаары туталлар, ол хаар өр ууллубакка бааһынаны нүөлсүтэр.

Арыый улаатан истэхпит аайы колхуоска үлэлээн бөҕө буоллаҕа дии. Кырабын диэбэккин. Киһи суох. Барыта оҕонньор- эмээхсин, оҕо- уруу буолан тугу да аккаастаабаккын.

Ити 44 сылга дылы наар кураан этэ. Сайынын тыал да тыал, кураан да кураан. Биирдэ да ардах түспэт. Куйаас бөҕө. Киһи түүн сатаан утуйбат. Түүн туран сөтүөлүүгүн. Сөтүөлээн баран таҥаскын сиигитэн, инчэҕэйдии кэтэн төннөҕүн. Дьиэҕэр кэлиэххэр дылы кууран хаалар. Сайыны быһа эргиччи тыал да тыал, кураанах тыал.  Тыа бүтүннүү охтуох курдук байаанныы турар силлиэлэр буолаллар этэ. Аны сир бүтүннүү хатан хаалар. От диэн улахан үүммэт, кыра, хатан хаалбыт. Атах сыгынньах киһи сатаан хаампат, хатыы. Аны буор суолга сатаан хаампаккын, атаххзын сиир, умайар. Күн уотуттан умайар олох, тэпсиллибит буор. Онон атах сыгынньах сатаан хаампаккын. Оннук куйааһа.

МИнтернат аһа боростуой бөҕө. Сарсыарда биир быһыы килиэп, ньуоска  төбөтүгэр бытархай саахар. Курууска аҥаардыыта хара чэй. Онтон күнүс миин диэн ааттаан таах уу. Оччолорго хортуоска, лапса диэн туох да заправка суох кэмэ. Онон ол тоорохой эккэ сороҕор төрүт да тииһиммэккин. Эмиэ быһыы килиэп, быычыкаайык, тыҥырах саа арыы. Киэһэ аһылык эмиэ арыы,  саахар,  килиэп уонна чэй. Чэйи элбэҕи биэрбэттэр. Оҕолор чэйгэ астымматтар. Мин оччолорго чэйи кыраны иһэбин. Ордоробун оннооҕор. Оҕолор ол иһин этэллэр:

  • Друзьянова, чэйгин миэхэ биэрээр,- дииллэр. Ону хайа оҕоҕо биһирэмнээн биэриэхпиний. Аһаан бүттүм да олордон баран куотан тахсабын.  Дьээ, ону кэннибиттэн тилигэрэһэ түһэллэр. Ол мин чэйим сыыһын былдьаһан.

Билигин саныыбын ээ, тоҕо ууну харыһыйаллара эбитэй? Олох сатаан санаабаппын. Дуоһуйуохтарыгар дылы ууну иһэллэрэ буоллар үчүгэй буолуо этэ буоллаҕа дии. Интернакка инник этэ. Хоргуйан өлбөтөхпүт. Аччык эрэ буолар буоллаҕын дии. Хоргуйан өлүү диэни билбэтэхпит. Аччыктыыры билии бөҕө буоллаҕа дии.

                Доруобуйам оҕо эрдэхпиттэн мөлтөх этэ. Ыарыһах ийэттэн төрөөбүт буоламмын. Кыра сылдьан учебниктаах суумкабын кыайан сүкпэккэ быатыттан сиринэн соһон дьиэбэр кэлэбин. Оннук доруобуйалаах киһи этим.

                Сэрии бүтүүтүгэр ыалдьан тохтуу сылдьан баран  эмиэ үөрэхпин салҕаан бэһис кылааска үөрэммитим. Ол үөрэнэ сырыттахпына Кыайыы буолбута. Таһырдьа оскуола иннигэр стройдаан турдахпытына  военрукпут аллараа хонтуораҕа барбыта. Биһиги тура сатаан баран сырсыакалаһыы, мэниктээһин бөҕө буола сырыттыбыт. Военрукпут хонтуораттан тиийэн кэллэ.  Хаһыытаан барыбытын иккистээн стройдатан баран кыайыы буолбут диэн биллэрдэ. Дьээ, хаһыы- ыһыы, эккирээһин бөҕө буолан,  үөрүү- көтүү бөҕө буолла.  Дьэ онтон директор дьиэбитигэр ыыталаата. Өрүү дьиэбитигэр бардыбыт. Сатыы… ууну- хаары ортотунан кэһэн киллиргэтэн. Кытаанахтан Арыылаахха. Икки көстөөх сир. Өрөөн баран эмиэ сатыы оскуолабытыгар кэллибит. Дьэ ол кэлэн баран  ыалдьан хааллым. Сыттым. Биэлсэр кэлэн көрөн баран эмп анаата, туох да диэбэтэ. Сытабын. Онтон убайым Ньукулай оҕонньор тэлиэгэлээх оҕуһунан кэлэн тиэйэн илдьэ барда. Дьиэбэр кэлэн сыттым ээ. Сайын атахпынан хаампат буолан хааллым. Ол сайын Кыайыы ыһыаҕа буолбута. Хата биһиги фермабытыгар  чугас буолан олоппоско ампаар иннигэр олорон көрбүтүм. Оҕолор, доҕотторум кэлэн ону- маны кэпсээн бараллар. Киэһэ ат сүүрүүтэ буолбута, үрэх устун. Онтон ыла үөрэхтэн хаалбытым.

Интервьюну 2020 сыл олунньутугар Монастырев Алгыс  ылла

Добавить комментарий

Ваш адрес email не будет опубликован. Обязательные поля помечены *