1 Звезда2 Звезды3 Звезды4 Звезды5 Звезд (3 оценок, среднее: 5,00 из 5)
Загрузка...
760 просмотров

Хаартыскалар

 

 

 

 

70-c сыллар. Таатта улууһун Баайаҕа пионердара норуодунай суруйааччылар Суорун Омоллоону, Күннүк Уурастыырабы кытта пионер төрөөбүт күнүгэр түспүттэр..

 

66-67 сыллардааҕы үөрэх дьыла. Чурапчы оройуонун Сылан оскуолатын оҕолоро маай өрөбүллэригэр саһааҥҥа тахсыбыт түгэннэрэ. Уолаттар илии эрбиитинэн  мас эрбии тураллар. Оччолорго оскуола хочуолунайа маһынан оттуллар, учууталлар коммунальнайдара эмиэ маһынан тиэллэн тэлгэһэҕэ киирэр. Ол иһин хас сыл аайы «саһааҥҥа тахсыы» диэн оскуола олоҕун сэргэхситэр тэрээһин буолара. Оскуола оҕотун барытын биригээдэлэргэ үллэрэллэрэ. Кэнники кэмҥэ, техника сайдан  хайа ыал  «Дружба» эрбиилээҕэ, сүгэ ахсаана барыта учуоттанара. Биригээдэҕэ уола- кыыһа, кырата- улахана барыта тэҥҥэ, мындырдык таҥыллара. Ол испииһэк ыйанар долгутуулаах күнэ  туспа сэргэхсийиилээх буолара. Бэриллибит былааны үс күн устата бүтэрэ охсор сорук турара, бастакы иккис үһүс миэстэлэр тахсаллара. Тыраахтар бырысыабыгар, массыына кузовар тиэллэн күүрээннээх үлэҕэ турунарбыт. Учууталларгын кытта бииргэ күлэ- үөрэ үлэлиигин. Биир эмэ ыалдьар буолан саһааҥҥа барбатах  оҕо чахчы үчүгэйтэн маппытын «саһаанньыттар» сылы быһа уура сылдьан кэпсиир кэпсээннэриттэн билэр. 1982 сылтан бүтүн оскуоланан тахсыы тохтообута.1966 сыл, 1 маай бырааһынньыга. Тыраахтар прицебыгар оҥоһуллубут трибунаҕа тыл этэр салайааччылар ортолоругар 15 саастаах кыысчаан долгуйа турар. Сэлээппэлээх, хара ачыкылаах оскуола директора Григорьев Никифор Николаевич маайынан эҕэрдэ тылы пионердар ааттарыттан этиэхтээх үөрэнээччитин аттыгар турар. Бу Марха орто оскуолатын пионерскай дружинатын Сэбиэтин председателя Михайлова Валя, 8-с кылааска. Оччолорго Ньурба улууһа Ленинскэй оройуон диэн ааттанар кэмэ.

1970- 71 үөрэх дьыла. Сылан оскуолатын, Чурапчы оройуонун уолаттара сыл аайы Кыайыы күнүгэр кыһыл бартыһаан уҥуоҕар баран венок уурар идэлээхтэр эбит. Ваня Макаров эдьиийэ К.Г.Макарова маннык ахтар: 9 мая наар тиийэллэр этэ. Миэхэ венок оҥортороллор. Илдьэн уураллар. Салюттара, күрэхтэһиилэрэ араас быһыылаах. Бэйэлэрэ эрэ, без девочек. Оскуола да кэнниттэн хойукка дылы уураллар этэ.

1994 сыл, ыам ыйын 9 күнэ.  Чурапчы оройуона, Дириҥ орто оскуолата. Пионер оҕолор сэрии ветераннарын кытта түспүттэр.

1985 сыл, ыам ыйын 9 күнэ.  Чурапчы оройуона, Дириҥ орто оскуолата. Байыаннай Знамя иннигэр хаартыскаҕа түһэр чиэскэ тиксибит үөрэх туйгуннара: Эверстова Мотя, Старостин Ганя, Архипова Лена  олороллор. 

1975 сыл, Өлүөхүмэ оройуона, Хоро, 1 маай.

1999 сыл, Өлүөхүмэ оройуона, Хоро, 9 маай. Габышева Туйаара, 5 кылаас.

Таатта (оччолорго Алексеевскай) оройуон Уус Таатта оҕолоро: 7-с кылааска — 1981 сыл уонна 9-с кылааска- 1983 сыл. Оччолорго суруйааччы Н.Д.Неустроев аата иҥэриллэ илик. 9 — ка кылаастарын салайааччыта Корякина Федора Прокопьевна түһүспүт. Чурапчы орто оскуолата, 1963 сыл. Шар дефицит бөҕөтө. Оскуола улахан кылаастара бэйэ- бэйэбитин бэркэ билсэр дьон түспүппүт. Сорохтор саҥа үөдүйэн эрэр демисезонкалаахтар, сорохтор телогрейка. Маҥан плащевка куртка биир эмэ киһиэхэ баара.Мин интернат от күөх өҥнөөх сонун кэппиппин, тимэхтээбэккэ эринэн мода этэ.  Дьоллоох да дьоммут! Маай! Үлэ! Эйэ! девизтээхпит. (Хаартысканы Макарова Клара Гаврильевна ыытта).1967 год. 1-й класс Абагинской восьмилетней школы Олекминского района. Идем на парад 1 мая. Классный руководитель Захарова Любовь Сергеевна.Марфа Гуляева, Төҥүлү орто оскуолатын 10а кылааһын үөрэнээччитэ. Хаба алааһа, 1987 сыл, ыам ыйын 1 күнэ.1974 сыл, Уус Таатта 6-с кылааһын оҕолоро. 1977 сыл, Уус Таатта  9 кылааһын оҕолоро. 1982 сыл, Чурапчы оройуонун Сылан орто оскуолатын 9 б кылааһа сэрии ветераннарын кытта памятник таһыгар түспүппүт. Кыргыттар санитардар буолан хаампыппыт. Сылаас күннээх күн этэ.

Егоров В.Е., 1965 с. т. оҕо мэтириэтэ.  70-с сылларга урукку хаартыскалары «өҥнөөх оҥорор»  нуучча дэриэбинэлэргэ кэлэрэ. Ийэлэр, эбээлэр чугас дьоннорун, оҕолорун хаартыскаларын сыа- сым курдук тутан, нууччаны итэҕэйэн биэрэн ыыталлара. Ол оҥоһуллан, кып- кыра хаартыска мэтириэт буолан кэлэрэ туспа үөрүү, күннээҕи кэпсээн буолара. Дьиэ саамай көстүүлээх истиэнэтигэр эбэтэр баар суох баай- хомуот үрдүгэр миэстэтин булара.

1976 сыллаа5ы самодеятельность фестивалыгар “Дружба” үҥкүү ансаамбылын оҕолоро улахан дьону кытта тэҥҥэ кыттыбыттар.

Баайа5а, Бэлэнньики алааска Михаил Тимофеевич Слепцов хатырык кырыысалаах дьиэтэ.

 

Баайаҕа маай бырааһынньыга

 

1967с хаартыска. Икки кыра кыыс баар суох баайдарын куукулаларын көтөҕөн түспүттэр. Кыра кыыс куукулата хапсыбатах. Сиидэс быыс иннигэр тураллар. Фанера, хаптаһын көстүбэт, күндү буолан быһыылаах хостор икки ардылара, ааннар таҥас “быыстаах» буолаллар этэ. Оччотооҕу тимир орон баһа көстөр. Ортоку уол октябренок сулустаах. Кыра уол «матроскалаах». Онтун хаартыскаҕа түһээри маанымсыйан кэппит быһыылаах, иһинэн атын тимэхтээх ырбаахы уолуга көстөр. Оччолорго кыыска да уолга да мааны таҥас «матроска» буолар этэ. Үксүгэр хараҥа халлаан күөҕэ эбэтэр хара дьүһүннээх буолара.

Улахан дьиэ кэргэҥҥэ саҥа ыал буолар көрсүһүү түгэнэ түһэриллибит. Бу 1968 сыл муус устар 21 күнэ диэн хаартыска кэннигэр суруктаах. Саха сайдам, үөрэхтээх эдэр дьоно ыал буолар күннэрин өйдөбүнньүгэ. Күтүөт көстүүмнээх, хаалтыстаах. Кийиит муодунай “Бабетта» бүрүчүөскэлээх.
Историяттан көрдөххө бу бүрүчүөскэни аан дойду дьахталлара 1959 сыллаахха «Бабетта идет на войну» диэн киинэҕэ аатырбыт Бриджит Бардо төбөтүгэр көрбүттэр. Хаартыскаҕа көстөрүн курдук Баайаҕа дьахталлара муоданы кыраҕытык кэтииллэр, муоданан таҥналлар уонна оччотооҕуга бэйэлэрэ да маннык уустук салоннай бүрүчүөскэни оҥостоллор эбит.
Салҕааһыннаах уһун дьиэлээх ыал эбит. Оччолорго билиҥҥи курдук батареята суох, маһынан оттуллар дьиэлэр кыһын тымныы буоланнар муннуктарын ынах сааҕынан сыбаан тыалтан – куустан харыстаналлар, дьиэлэрин сылыталлар этэ. Түннүк тааһа күндү буолан арааманы кыра – кыра таас олордуллар гына олохтоох уустар оҥороллоро.

1955 сыллаах хаартыска. Сабыс – саҥа сэлээппэ кэппит кырачаан кыргыттар күөх хонууга наҥнаһан тураллар, күн чаҕылыччы тыгар. Хаартыскаҕа түһэ үөрэхтээхтэр быһыылаах -кыбыстыбатахтар. Икки обургулар атыылаһыы колготкалаахтар, кыра кыыс шаровар ыстааннаах . Үһүөн ийэ сылаас, сатабыллаах илиитэ тикпит ырбаахылаахтар. Саҥа сэлээппэ- кэһии кэлбит күнэ быһыылаах.

Баайаҕа оскуолатын 1966 сыллаах 2 кылааһын оҕолоро маай бырааһынньыгын параадыгар түспүттэр.Саллааскай курдаах, фуражка хортуустаах, кирза саппыкылаах уолу бастакы эрээккэ туруорбуттар. Кыргыттар бары былааттаахтар эбит. Маанымсыйан маҥан паартыктарын кэппиттэр. Ортоку кыыс оҕуруолаах. Кыргыттар остоох бачыыҥкалаахтар, эрэһиинэ буоталаахтар. Учууталлара кимин билбэтилэр, хараҕа суох үһү диэтилэр. Баҕар билэр дьон чуолкайдыахтара диэн эрэнэбит.
Итинник буотаны кэппит киһи быһыытынан ахтан аастахха саас бастакы чалбаҕы кэһэн күннүү сылдьан тыбыыс- тымныы ууну баһан ыллахха даҕаны сотору буолан баран бэйэн этин сылааһыгар ол уун сылыйан хаалар этэ, атаҕын кэнникинэн олох да тоҥмот, арай буотан иһэ биир кэм чаллырҕас буолар. Хаһан эрэ дьиэлээххин өйдөөн кэлэн буоталары, наскылары ньылбы тардан уһуллаххына тарбахтарын муус- маҕан гына “бирээнньик» оһуордара тахсыахтарыгар дылы “ырааһырбыт” буолаллар этэ. Атахха уу киллэрэн тымныйар диэни билбэт этибит.

Баайаҕа, 1965-66 сыл, Слепцов А.А. дьиэ кэргэнэ. Бу хаартыскаҕа көстөр оччотооҕу дьахтар саамай умсугуйан, баҕаран туран дьарыктаммыт сонун дьарыгын түмүгэ- быысапка. Оччотооҕу ийэ тигэрэ буолуохтааҕын курдук, “хотуобай “ таҥас күндү даҕаны, сыаналаах даҕаны. Онтон быысапка диэн бу күннээҕи олоҕу киэргэтэр, дууһаны үөрдэр сонун дьарык этэ. Сыттыктары, соттордору, ыскаачары, рушниктары уо.д.а. быысапкалыыллара. Көрөргүт курдук икки кыыс ырбаахыта үкчү гына, икки уол ырбаахыларын саҕата, уолуга үкчү гына быысапканан киэргэтиллибиттэр.

Тыыннаах харыйа (бэс эбитэ дуу) аттыгар куоскатын көтөҕөн 8-с кылааска үөрэнэр кыысчаан турар, 1973 сыл. Харыйа лабааларын хаардаах курдук көстөр гына баатанан киэргэппиттэр. Хордуонтан оҥоһуллубут уонна чараас (папироснай дэнэр быһыылааҕа) гофрированнай кумааҕы истээх кус оонньуур ыйанан турар. Сүрдээх үчүгэйдик хомуллан хаалар оонньуур этэ да кумааҕыта чарааһа бэрт буолан кэбирэх этэ. Харыйа “дождик» киэргэтиилээх
Оччотооҕу оһоҕунан оттуллар дьиэ түннүгэ халыҥ гына кырыарбыт, тааһа хайдыбыт. Халыҥнык кырыарар буолан быһыылаах түннүк тааһа хайдар этэ, замазканан абырахтыы соппут буолааччылар. Кыыс кэннигэр остуолга тэтэрээттэрэ уонна араадьыйа көстөллөр. Ачыкы сытар.

  

Баайаҕа дэриэбинэтин биир киэргэлэ харыйа анныгар 1966 сыллаахха, ыам ыйын 1 күнүгэр түспүттэр. Параадтаан төннөн иһэллэр , паартыктаах кыыс искусственнай сибэкки тутуурдаах. Кэннигэр начальнай оскуола дьиэтэ тутулла турара көстөр. Билигин бу харыйа суох. Хаар сытар даҕаны оҕолор чараас таҥастаахтар.

1972-73с.с. Пионерскай лааҕыр. Баайаҕа. Этэрээттэр пилоткаларыгар тус –туспа бэлиэлээхтэр быһыылаах. Биир полоска, икки, үс полоска…Пилотката, хаалтыһа суох уолаттар эмиэ бааллар.

1967 сыл, Уус Таатта бөһүөлэгэ, Алдан өрүс биэрэгэ.

1956-57 с.с. үөрэх дьыла. Уолба оскуолата. Уолаттары тараҕайдыы кырыйаллар эбит. Кэнники эрээккэ нуучча кыыһа баар.Нуучча кыыһын аттыгар маҥан блузкалаах сарапааннаах Аграфена Серафимовна Саввина. Бааллар: Харайданова Маша, Слепцова Вера, Доргуева Агаша, Тистяхова Настя, Арылахов Ваня, Тистяхов Вася, Лопатина Альбина, Матвеева Альбина, Иванова Лиза, Нелунов Гей,Винокуров Костя, Ворошилов уолаттара Слепцов Ваня, Байбаллыков Кеша, Петров Ваня. Аржаков Володя, Неустроев Руслан. Учууталлара Караканов Петр Наумович.

Нуучча кыыһа Попова Галя диэн эбит. Аҕата сэрииттэн белоруссия кыыһын кэргэн ылан кэлбит. Онон Поповтар улахан кыыстара, Уолба төрүт олохтооҕо.

1970с. Баайаҕа оскуолатын 5 а кылааһын оҕолоро.

1970 сыл. Баайаҕа. Үс оҕо билиҥҥи кэмҥэ туттуллубат буолбут подстаканниктаах ыстакаантан итии чэйдэрин иһэллэр эбит. Оччолорго дьиэлэргэ саҥа киллэриллэн эрэр «система» оһохтоох ыал эбит. Ол аата батареялаах дьиэ.

1971 сыл, Баайаҕа. 7-с кылааска химия уруога.

   

1975 сыл, муус устар 22 күнэ. Улуу Ленин төрөөбүт күнэ. Баайаҕа остуолатын 10 кылааһын уолаттара коммунистическай субуотунньукка. Саһаан охсуута.

 

1975  сыл, ыам ыйын 2 күнэ. Баайаҕа оскуолатын 10-с кылааһын уолаттара. Оччотооҕу уолаттар үксүлэрэ гитараҕа, баяҥҥа оонньууллар. Тиэриилээх саппыкылаах «муодунай» уолаттар сэлээппэлээхтэр, хортуустаахтар, сүгэ сылдьарга аналлаах кыра араадьыйалаахтар. Бу хаартысканы да бэйэлэрэ түһэрэн бэчээттээн таһаарбыт буолуохтаахтар. Хас да фотоаппараттаахтар эбит. Биир хаартыскаҕа аппаратын тутан турар уол баар.

1975 сыл, Баайаҕа оскуолатын 10 кылааһын уолаттара кыргыттарын матасыыкылларга олордон походтуу баран иһэллэр.

   

Араас сылларга  Баайаҕа оскуолатын бүтэрээччилэр

1974 сыл, бэс ыйа. Туризмҥа күрэхтэһии түгэнэ.

Баайаҕа оскуолатын оҕолоро, кыргыттар хаартыска5а түһээри паартыктарын устан «улаатан, маанымсыйан» тураллар быһыылаах. Оскуолаҕа уруок кэмигэр паартыга суох сылдьар сэмэлэнэр кэм этэ.

Бу икки хаартыска икки арда 24 сыл. 1964 сыл кулун тутар уонна 1988 сыл. Биир баспытааталга аҕа уонна кини кыысчаана иитиллэн оскуолаҕа тахсыбыттар эбит. Чурапчытааҕы «Мичил» детсад иитээччитэ Дьячковская Ирина Егоровна.

   

1989 сыл, Ытык Күөл «Сулусчаан», «Туллукчаана» уһуйаан иитиллээччилэрэ.

Ытык Күөл «Сулусчаан» уһуйаан иитиллээччилэрэ.

1994 сыл, Ытык Күөл,  ыаллыылар оҕолоро- дьүөгэлиилэр.

          

Билисипиэт диэн о5о- аймах кыратыттан ба5а санаата. Бастакы хаартыска 1951 сыллаах: оччолорго хаамыра диэнэ суох үрүллүбэт  үс көлүөһэлээх бэртээхэй көлө. Биир эмэ оҕоҕо баар буолар.

«Проводы зимы» диэн 70-с сыллар ортолоруттан баар буолбут «үөһээттэн» соҥноммут бырааһынньык. Нууччалар бырааһынньыктара буолан нууччалыы маскараат курдук таҥныы, остуолбаҕа ыттан бирииһи түһэрии, бэрэбинэҕэ туран сыттыгынан охсуһуу курдук сахаларга суох көрү — күлүүнү тэрийэллэр этэ.

     

Похуодка барыы диэн үөрүүлээх түгэн саас аайы тосхойор. Буспут сымыыт (кууруссалаах ыалга баар, маҕаһыыҥҥа атыыламмат), алаадьы, баахыла, арыылаах килиэп. Өйүө хаһыакка сууланар. Сиргэ чэй өрүнэр буоллахха биэдэрэ илдьэҕин. Оргутуммат буоллахха арыгы бытыылкатыгар чэйгин куттан «бытыылка бүөтүнэн» (пластиковай «муос хаппах» дэнэр) эбэтэр хаһыаты эрийэн онон бүөлээн илдьэ бараҕын. Тоҕо эрэ хайаан да чэй буолар. Аҥардас оргуйбут ууну куттан илдьэр диэн суоҕа. Уһун кыһын кэнниттэн ахтыбыт курдук араас сүүрүүлээх- көтүүлээх оонньууну барытын оонньуугун: былаах былдьаһа, удаардаах, штандер, хороон былдьаһыы, миэстэ былдьаһыы, кырааскалаах о.д.а.  Улаатан истэҕин аайы ол өйүөҕэр эбии маллар: гитара, волейбол мээчигэ, араадьыйа эбэтэр батарейкалаах магнитофон эбиллэр. Оонньуулар эмиэ уларыйаллар: волейбол, хортуоска, биһилэх кутуһуу, кыыртаах кус о.д.а.

Добавить комментарий

Ваш адрес email не будет опубликован. Обязательные поля помечены *