1 Звезда2 Звезды3 Звезды4 Звезды5 Звезд (5 оценок, среднее: 4,60 из 5)
Загрузка...
2 004 просмотров

Дьиэ кыыллара

Сэтинньи 30 күнүгэр аан дойдуга ДЬИЭ КЫЫЛЛАРЫН күнэ бэлиэтэнэр. Бу күн хас биирдии киһи “аччыгый атастарбыт» тустарыгар эппиэтинэһин санатар аналлаах ыытыллар. Антуан де Сент Экзюпери Кырачаан принца этэр тыллара бу бэлиэ күн девиһэ буолаллар: «Ты навсегда в ответе за тех, кого приручил»
Испииһэккэ хоһооннор “Туллукчаан” оҕо библиотекатын фондугар баар кыра уонна орто саастаах оҕолорго аналлаах кинигэлэртэн киирдилэр.

 

Гаврильева, Е.Н. Сылгылар: хоһоон// Татыйыктар: хоһооннор/ Евдокия Гаврильева.- Дьокуускай: Сайдам, 2004.- с.38

СЫЛГЫЛАР

Халыҥ хаары хайытан

Биир кэм өрө бурҕатан,

Араас өҥнөөх сылгылар

Атаралыы сырсаллар.

 

Самыылара ласпайан,

Сиэллэрэ ыһыллаҥнаан,

Көҕүллэрэ үрэллэн

Аастылар көтөн-мөҥөн.

 

Сахабыт киэн туттуутун,

Баайын, миинэр миҥэтин

Дьөһөгөй оҕолорун

Көрүөххэ үчүгэйин.

 

Гаврильева, Е.Н. Мин атым: хоһоон// Татыйыктар: хоһооннор/ Евдокия Гаврильева.- Дьокуускай: Сайдам, 2004.- с.38

МИН АТЫМ

Атым миэнэ сүрдээх чычаас,

Аата Үрүҥ Тураҕас,

Аһатабын, уулатабын,

Арыт миинэн барабын.

 

Кычымнарын, суларын

Кыраһыабай гыныаҕым,

Таҥас сыыһа буламмын

Чаппараах да тигиэҕим.

 

Атым миэнэ букатын

Ыһыах атын курдук буолуо,

Атастарбын кытары

Айаннатан ходьотуом.

 

Гаврильева, Е.Н. Чоппуускалар: хоһоон// Татыйыктар: хоһооннор/ Евдокия Гаврильева.- Дьокуускай: Сайдам, 2004.- с.39

ЧОППУУСКАЛАР

Чоппуускалар сэттиэлэр,

Сымыыт иһин курдуктар,

Сап-саһархай өҥнөөхтөр,

Сып-сымнаҕас түүлээхтэр.

 

Быыкайкаан түү мээчиктэр

Бытарыһа сырсаллар,

Оройдорун тоҥсуһан

Охсуһан да тураллар.

 

Искэх курдук куруппаны

Ичигэстээн ылаллар,

Үүтү, ууну иһээри

Үтүрүһэн бараллар.

 

Ийэлэрэ куурусса —

Лаглайдьыйбыт сарыысса,

Кынаттарын саратар,

Барыларын саһыарар.

 

Кыыча:Хоһоон// Туһа киһитэ: Кыра саастаах оскуола о5олоругар хоһооннор уонна остуоруйалар / Баал Хабырыыс.- Саха сиринээ5и кинигэ изд-та, 1968.- с.5

Кыыча

Борбуйун көтөҕөр
Биһиги Кыычабыт.
Ийэбит туой мөҕөр:
— Баппата куоскаҕыт.
Бочуонак иһиттэн
Сап маһын таһааран
Мөкүнүтэ сүүрдэн
Түөрэтин өһүлэр.

Сибэкки горшогун
Иһигэр да киирэн,
Сууйуулаах муостаны
Буорунан бурҕатар.

Штора бытырыыһын
Күнү быһа тарбыыр.
Куурусса сымыытын
Хампарыталыыр.

Кыычабыт быыкаайык,
Быыкаайык да буоллар
Буруйа күн аайы
Уонунан ааҕыллар.

Маҥааччыйа: хоһоон // Сайылыгым барахсан: алын кылаас оҕолоругар хоһооннор/ Бахсылыырап, У. . — Дьокуускай : Бичик, 2015. –с.14

Маҥааччыйа
Маҥааччыйа — мааны ынах,
Сүөгэйдиир диэн оҕолоох.
Ынахпыт ыанньыйан кэлэр,
Үүт, сүөгэй, суорат дэлэйэр.

Сүөгэйдиир: хоһоон // Сайылыгым барахсан: алын кылаас оҕолоругар хоһооннор/ Бахсылыырап, У. . — Дьокуускай : Бичик, 2015. –с.15

Сүөгэйдиир
Ньирэйбит Сүөгэйдиир
Кыра оҕо кэриэтэ.
Үксүн суосканан аһыыр,
Уонна биһиэхэ атаахтыыр

Төкөө: хоһоон // Сайылыгым барахсан: алын кылаас оҕолоругар хоһооннор/ Бахсылыырап, У. . — Дьокуускай : Бичик, 2015. –с.16

Төкөө

Төкөө диэн ааттаах
Ферма атыыр оҕустаах.
Ынах хомуйа барабыт,
Төкөөнү бастатабыт.

Кулунчук : хоһоон // Сайылыгым барахсан: алын кылаас оҕолоругар хоһооннор/ Бахсылыырап, У. . — Дьокуускай : Бичик, 2015. –с.17

КУЛУНЧУК

Сылгыһыт Сэмэммит аҕалла
Тулаайах хаалбыт кулунчугу.
Суосканан аһаттыбыт
кинини —
Сотору батыста киһини

Куурусса: хоһоон // Сайылыгым барахсан: алын кылаас оҕолоругар хоһооннор/ Бахсылыырап, У. . — Дьокуускай : Бичик, 2015. –с.19

Куурусса
Күн аайы сымыыттыыр,
Сороҕор кистээн баттыыр,
Чоппуускалардаах кэлэр,
Сүтэн хаалбакка үөрдэр

Сибиинньэ: хоһоон // Сайылыгым барахсан: алын кылаас оҕолоругар хоһооннор/ Бахсылыырап, У. . — Дьокуускай : Бичик, 2015. –с18

Сибиинньэ
Халбыыр үүтү сөбүлүүр
Кини аата сибиинньэ –
Чалбахха, бадарааҥҥа
Күнү быһа «сөтүөлүүр».

Табакам барахсан:хоһоон//Хомурахтаах хоту сирим оҕолоругар/ Болот Боотур.- Дьокуускай: Саха Республикатын национальнай кинигэ изд-та, 1992.- с.10

ТАБАКАМ БАРАХСАН
Табакам барахсан,
Талыыкан көлөҕүн,
Сүүрэриҥ сүр ахсым,
Сүрүннүүн көнөҕүн.

Тунаархай туундарам
Тоҥ хаарын тыырдаран,
Алыынан, хонуунан
Атара ойуунан,

Түргэнник иһэбин,
Түүннэри түһэбин.
Дьүкээгир «банаара»
Дьүөкээбил сандаарар.

Уот сарыал дьураата,
Уон араас дьарҕаата
Харахпын манньытар,
Халлааммын сырдатар.

Табакам барахсан,
Такымҥын күөрэҥнэт:
Дьиэҕиттэн арахсан,
Дьэ, сиэлэн элэҥнэт.

Хомурах тибиигэ
Хомуру үктэммэт,
Халтаҥ муус килиэҕэ
Халты да тэбиммэт

Ыыраахтаах туйаххын
Ыраахтык тамнааттаа.
Уһунчай атаххын
Ууналыы уурталаа.

Тугутчаан:хоһоон//Хомурахтаах хоту сирим оҕолоругар/ Болот Боотур.- Дьокуускай: Саха Республикатын национальнай кинигэ изд-та, 1992.- с.11

ТУГУТЧААН
Тоҥокко төрөөбүт,
Тоҥмокко өрөөбүт,
Куобахчаан саҕачаан
Кырачаан тугутчаан,
Ийэҕин эмээхтээн,
Исчээниҥ кэлээхтээн,
Көнньүөрэн, көччүйэн,
Көҥүллүк чэччийэн,
Тарыйа, хаһыйа,
Тараҕай таас хайа
Тоҥ хаарын оймооҥҥун,
Тотургуу оонньооҥнун,
Ойуттан, быыраттан,
Олус да ырааттыҥ.

Оччугуй тугутчаан,
Оҕочоон табачаан,
Акаары бэдиккин,
Адьаһын билбэккин:
Анныгар, аттыгар,
Алдьархай быатыгар,
Тарыҥнаах үрүйэ
Талаҕын кэрийэ,
Сыт ыла, суол көрө
Сутаабыт сур бөрө,
Арҕаһьш күүркэтэн,
Аһыытын килэтэн,
Чуҥнуурун, кэтиирин
Чугаһаан иһэрин…

Маҕаачыйым: хоһоон // Кэпсээннэр. Хоһооннор. Поэмалар : [орто уонна улахан саастаах оскуола оҕолоругар] / Алексей Бродников ; [хомуйан оҥордо, киирии тылы суруйда
С. А. Попов-Сэмэн Тумат]. — Дьокуускай : Бичик, 2010.- с.87; то же Куорсуннаах оноҕос : кыра саастаах оҕолорго /Алексей Бродников ; [худож. И. Д. Корякин]. — Якутскай : Саха сиринээҕи кинигэ изд-вота, 1970.-с.14

МАҔААЧЫЙЫМ
Чоп-чоҕул харахтаах
Чуккулааҕым,
Чап-чаҕыл харахтаах
Чаккылааҕым,
Маҕаачыйым —
Мааныкайым.
«Мээ», «мээмэ» диир курдук
Мэҕириигин,
«Маа», «маама» диир курдук
Маҕырыыгын,
Маҕаачыйым —
Мааныкайым.
Ип-итии үүтүнэн
Иитиэхтиэҕим,
Күөх да күөх отунан
Күндүлүөҕүм,
Маҕаачыйым —
Мааныкайым.
«Мээ», «мээмэ»,— диэхтээмэ,
Мэҕирээмэ,
«Маа», «маама»,— диэхтээмэ,
Маҕыраама,
Маҕаачыйым —
Мааныкайым.

Мин куоскам: хоһоон // Кэпсээннэр. Хоһооннор. Поэмалар : [орто уонна улахан саастаах оскуола оҕолоругар] / Алексей Бродников ; [хомуйан оҥордо, киирии тылы суруйда
С. А. Попов-Сэмэн Тумат]. — Дьокуускай : Бичик, 2010.- с.61

МИН КУОСКАМ
Курдьугунуу-курдьугунуу
Куоскам обургу
Кулгааҕын сотунна,
Кутуругун хомунна.

Куччугуй ытыһын
Кумуччу тутунна,
Бытыгын, атаҕын
Барытын саланна.

Күн уота чаҕыллар
Күлүмүн уматар
Түннүгэр таҕыста,
Түүрүллэ оҕуста.

Курдьугунуу-курдьугунуу
Куоскам кумунна,
Утуйан хаалла,
Уу чуумпу буолла.

Ол ону билэн,
Орон анныттан,
Ороҕун иһиттэн
Оргууй тахсан,

Кутуйах үөдэн
Өндөйөн көрдө,
Ибигирии сүүрэн
Иһиккэ тиийдэ.

Бэлэми мэтийэр
Кутуйах бииргэм,
Кирэр-кэбийэр
Тыаһын истэн,

Утуйбут куоскам
Уһукта биэрдэ,
Сэргэх кулгаах
Сэгэйэ түстэ.

Хардыытын ааҕан
Хааман истэ,
Сыбдыйан-сыбдыйан
Сыылан тиийдэ.

Онтон тохтоот,
Оннун оҥостоот,
Түһэн кэбистэ —
Түөкүн түбэстэ.

Чоппуускалар: хоһоон // Кэпсээннэр. Хоһооннор. Поэмалар : [орто уонна улахан саастаах оскуола оҕолоругар] / Алексей Бродников ; [хомуйан оҥордо, киирии тылы суруйда С. А. Попов-Сэмэн Тумат]. — Дьокуускай : Бичик, 2010.- с.64

ЧОППУУСКАЛАР

Чубугурас, Чобугурас
Чоппуускалар үгүстэр,
Арахсыспат,
Атааннаспат,
Аралдьыйбат иллээхтэр.

Чубугурас Чобугурас
Чоппуускалар түмсэннэр,
Тохто сытар
Торуччаны
Тобурҕатан бүтэллэр.

Васильев, Е. Кулунчук: хоһоон// Аптаах холбуйачаан : Хоһооннор, остуоруйалар,кэпсээннэр, таабырыннар / Хомуйан оҥордо Г.А.Кирова. — Дьокуускай : Бичик, 1999.-с.31

КУЛУНЧУК
Туйтукус кутурук
Тураҕас кулунчук,
Күөх чээлэй хонууга
Көрүлүүр-нарылыыр,
Быыппаста-быыппаста
Быыралыыр-бырдааттыыр.
Сыһыыттан сылгылыам,
Сыһытыам, сымнатыам,
Аһатыам, харайыам,
Айааһыам, ат гыныам.
Ыҥыырдыам, көлүйүөм,
Ыһыахха да сүүрдүөм.

Васильев, Е. Куоска: хоһоон// Аптаах холбуйачаан : Хоһооннор, остуоруйалар,кэпсээннэр, таабырыннар / Хомуйан оҥордо Г.А.Кирова. — Дьокуускай : Бичик, 1999.-с.31

КУОСКА

Көрсүө куоска албынныыр:
Көрөр-көрбөт тылбыҥныыр,
Түүнэн үктээн сыбдыйар,
Түүнүн эрэ бултаһар.

Куоска — тиигир быраата,
Хахай, леопард, пантера,
Барс, бэдэр, ягуар —
Барыларын уруута.

Васильев, Е. Сибиинньэ: хоһоон// Аптаах холбуйачаан : Хоһооннор, остуоруйалар,кэпсээннэр, таабырыннар / Хомуйан оҥордо Г.А.Кирова. — Дьокуускай : Бичик, 1999.-с.31

СИБИИННЬЭ
Сиргэнэри билбэт,
Сибэккини кэрэхсээбэт
Силтэһин сибиинньэ
Сири-буору сүүргэйдэ.

Доп-доруобай эрээри
Тоҕо ити ынчыктыыр?
Маҥан сонноох эрээри
Бадарааҥҥа таралыҥныыр?

Васильева, К., Алексеева, А. Ытырыык ыт: хоһоон// Буукубалар кэпсииллэр/ хомуйан оҥордо Л.Г.Петрова;худуоһунньук С.Е.Сунхалырова.- Дьокуускай:Бичик, 2007.-69с.; то же

Ытырыык ыт

Ылдьыысканы

Ытыраары ырдьыгынаабыт,
Аттынан ыыппакка
Олустук ыксаппыт.

Иккиэ буолар үчүгэй:хоһоон//Маныыһыт кумаар/ Раиса Винокурова.- Дьокуускай: Сахаполиграфиздат, 2002.-с. 36

ИККИЭ БУОЛАР ҮЧҮГЭЙ
Бойборуйар быыкайкаан,
Мэник-тэник Аргысчаан,
Тустар күнү-күннүктээн
Кыра куоска оҕотунаан.

Дьиэҕэ киирэн кэллэххэ
Иккиэн үөрэ көрсөллөр,
Кыра түүлээх тэллэххэ
Иккиэн бииргэ сыталлар.

Иккиэн сүүрэн кэлэннэр
Сылаас үүтү иһэллэр,
Бөкүнүһэ сылдьаннар:
«Иккиэ үчүгэй!» — дэһэллэр.

Моойто:хоһоон//Маныыһыт кумаар/ Раиса Винокурова.- Дьокуускай: Сахаполиграфиздат, 2002.-с. 39

моойто
Моойто тыаҕа тахсаары
Сирэй-харах манаһар,
Моҕотойдуу барсаары
Илин-кэлин түсүһэр.

Күүтэ-күүтэ сүүрэрин,
Кутуруга оонньуурун
Түһээн кытта көрөбүн
Түөрт атахтаах доҕорбун.

Хороон хаһан бурҕайан,
Кутуйахтыыр, быталыыр,
Ньолбоһуйан ууга устан,
Куйаас күҥҥэ сөрүүкүүр.

Хаалбат өрүү миигиттэн,
Оскуолаҕа барсыһар,
Киэһэриитэ тииһинэн
Хардаҕаһы тасыһар.

Сылгы үөрэ:хоһоон//Маныыһыт кумаар/ Раиса Винокурова.- Дьокуускай: Сахаполиграфиздат, 2002.-с. 37

СЫЛГЫ ҮӨРЭ
Сылгы үөрэ буорга суунар,
Күөлэһийэр эргийэр,
Самаан сайын үгэнигэр
Аҕыйахтык мэччийэр.

Кутуругун дэйбиир курдук
Биэтэҥнэтэр, оонньотор,
Күлүмэни куттуох курдук,
Бурҕаат буору бүрүнэр.

Тыҥырах:хоһоон//Маныыһыт кумаар/ Раиса Винокурова.- Дьокуускай: Сахаполиграфиздат, 2002.-с. 35

ТЫҤЫРАХ
Куоска оҕото Тыҥырах
Хараҥаттан куттаммат,
Кутуйахха — уот харах,
Хаамар — олох тыаһаабат.
Кууһабын, кууһабын
имигэсчээн куоскабын.
Минньигэстик ньааҕынаан
Кини миигин ыҥырар,
Оонньоон, олус мэниктээн
Баайар сапка иилистэр.
Кууһабын, кууһабын
сымнаҕасчаан куоскабын.
Балыктыырбар кэтэһэн,
Далаһаҕа олорор,
Бытыктара «умайан»
Тулуйбакка ньухханар.
Кууһабын, кууһабын ыраас,
чэнчис куоскабын.

Чоппууска:хоһоон//Маныыһыт кумаар/ Раиса Винокурова.- Дьокуускай: Сахаполиграфиздат, 2002.-с. 26

ЧОППУУСКА
Кыракый чоппууска
Ахсааны үөрэтэр,
Күн хаһан тахсарын
Билиэҕин баҕарар.
Кыракый чоппууска
Ырыаны үөрэтэр,
Дьоннору сарсыарда
Туруоруон баҕарар.
Кыракый чоппууска
Туорааҕы тоҥсуйар,
Кэрэчээн тарааҕы
Киэргэниэн баҕарар.

Чоппуускалар:хоһоон//Маныыһыт кумаар/ Раиса Винокурова.- Дьокуускай: Сахаполиграфиздат, 2002.-с. 25

ЧОППУУСКАЛАР
Уоһах курдук уонча оҕо
Кууруссаны батыһар,
Хаалан хаалан сороҕо
Кынатчаанын даллатар:
«Чиип-чиип-чиип»…
Сибэккини быыһынан
Бытарыһа сүүрэллэр,
Булбут, үөрбүт быһыынан
Букунаһан тахсаллар:
«Чип-чип-чип-чип»…
Күммүт киэһэ киириитэ
Ийэлэрэ кууһааччы,
Сылаас кынат анныттан
Төбөлөрө быгааччы:
«Чиип-чиип-чиип»…

Саҥа тугут: хоһоон//Күөрэгэйдэр көтөллөр: оҕолорго хоһооннор/ Григорий Данилов.- Якутскай: Саха сиринээҕи кинигэ изд-та, 1966.- с.15

САҤА ТУГУТ
Тумул тыаны аттынан
Туут хайыһар аттанан,
Сылбыйа хаары үрдүнэн
Сырдырҕаччы тэбинэн,
Тиэтэлинэн иһэммин
Таба ыырыгар кэлэммин,
Дьикти суолу көрбүтүм,
Дьиибэргээммин турбутум.
Таба суолун кэнниттэн
Тайах мастыы тирэнэн
Туох эрэ ааспытын,
Туйаҕын суола хаалбытын,
Чуҥнаан аргыый батыстым,
Сэрэйэ, таайа сатаатым:
«Туйахтаах кыылтан оччугуй,
Туртас суола дуу, тугуй?»
Сыбар ойуур быыһыгар,
Сырыынньа сыыр быарыгар,
Кыра харалдьык дуомугар,
Күндү ийэтин күөнүгэр
Сытар эбит сыламнаан
Саҥа тугут барахсан.
Үргүбүттүү көрбүтэ
Үчүгэйэ бэрт этэ…

Сахам сылгылара: хоһоон // Хоһооннор: [орто уонна улахан саастаах оскуола оҕолоругар] /Семен Данилов ; [хомуйан оҥордо С.И. Тарасов, киирии тылы суруйда М.Е.Тимофеев]. — Дьокуускай : Бичик, 2005.- с.140

САХАМ СЫЛГЫЛАРА
Хабырыттар хабараан тымныыга
Халыҥ хаары хаһан,
Хагдан сэтиэнэҕи хадьырыйан,
Сахам тымныы кыһынын туоруур
Сахам сылгылара барахсаттар!
Мин дьэбир тимир көгөччөрдөрүм!
Мин тулуурдаах улаан
тураҕастарым!
Мин ахсым саалыр дьаҕылларым!
Мин сыыдам саһыл кэрэлэрим!
Бүгүн мин дьыл орулуур оройугар
Тоһуттар тымныы туманыгар
Эһигини түһээн уһугуннум,
Эһигини ахтан оруһуйдум.
Хатан дьыбардарга дьагдьайа,
Кылыс тыалларга курдары оҕустара,
Тыынныт бурҕачыйа,
Таныыгыт дьанхара,
Ханна эрэ —
Халын хаардаах маардарга
Хаһан аһыы турдаххыт.
Уулаах үтүрүм биэлэр барахсаттар,
Ороһу убаһалар муннаахтар,
Быһа түһэн хаалбакка,
Самаан сайынна тиийэн,
Сана күөххэ үктэниэххит.
Саал анньынан, толору куннанан,
Тардырҕас тэһии,
Эттээх сылгылар буолан,
Таныыгыт тыаһыы,
Биһигирэһэ сырсыаххыт.
Мин итинник бөҕөх эрэллээхпин!
Эһиги — тимир көгөччөрдөрүм,
Эһиги — улаан тураҕастарым,
Эһиги — саалыр дьаҕылларым,
Саха сылгылара буоланныт —
Мин итинник бөҕөх эрэллээхпин.
Ол иһин мин биир дойдулаахтарбын,
Биир дьылҕалаахтарбын — эһигини
Аҕыннахпына
Мин «Киһи эбиппин эбээт» дэнэбин,
Тыйыс дьылҕабынан киэн туттабын.

Кулунчук: хоһоон// Дьиэрэҥкэй :Кыра оҕолорго хоһооннор/Дмитриев.П. — Якутскай: Кинигэ изд-вота, 1980.-с.27

КУЛУНЧУК

Улаан дьүһүннээх,
Уһаты ураанньыктаах,
Такымар диэри чаккылаах,
Талыы кэрэ быһыылаах
Тойтоон будьуру кутурук
Тойтоҥолос кулунчук.

Өрүкүйэр көҕүл,
Оонньоколоо көҥүл.
Өрүллэр сүүмэх сиэл,
Ойуоккалаа, өрүү сиэл!
Тойтоон будьуру кутурук
Тойтоҥолос кулунчук.

Такымҥынан доҕуйа,
Туйаххынан битийэ
Хатан, эрчим иҥиирдэнэн,
Хаҥыл, эмньик бэйэлэнэн,
Толоон устун уһуннук
Туораахтаныый, кулунчук.

Кулунчук: хоһоон // Кустук өҥнөөх бөтүүкчээн : [хоhооннор] /Калистрат Еремеев ; [И. И. Попов ойуулара]. — Дьокуускай : Бичик, 1995. –с.16

КУЛУНЧУК
Көрөн-истэн
Чөрбөҥнөөтө,
Кулгаахтара
Чөрөҥнөөтө.

Кырыс сиртэн
Тирэхтэннэ,
Тураҥ буортан
Иһэхтэннэ.

Мээчиктэнэ
Тэйиэлээтэ,
Көөчүктэнэ
Көтүөлээтэ.

Куудара сиэлэ
Долгуннурда,
Дьоҕус кутуруга
Тойтоһуйда.

Кырдал сиргэ
Таралыйда,
Уҥа-хаҥас
Күөлэһийдэ.

Алаас отуттан
Торолуйда,
Үрэх уутуттан
Төлөһүйдэ.

Сайын бүтэн
Күөйүлүннэ,
Буута ситэн
Күрүөлэннэ.

Саха дьонун
Баайа буолан
Мааныланна,
Мананна.

Кыысчаан уонна ньирэй: хоһоон // Кустук өҥнөөх бөтүүкчээн : [хоhооннор] /Калистрат Еремеев ; [И. И. Попов ойуулара]. — Дьокуускай : Бичик, 1995. –с.17

КЫЫСЧААН УОННА НЬИРЭЙ
«Мээ», «мээ», — диэн мэҥирээтэ,
Ийэтин ыҥыран бээҕинээтэ,
Күрүө иһигэр ойуолаата,
Нөҥүө түһэн наһаалаата.

Эмиий эмэн сэниэлэннэ,
Иһэ тотон тэбиэлэннэ,
Маҥаачыйа барахсан мэлийдэ,
Ырааҕынан тзлэһийдэ.

Киэһэ кердөөн буллулар.
Үүтэ суох ынахтаах кэллилэр,
Күннэй ытаан марылаата,
Ньирэй үөрэн мэҥирээтэ.

Сибиинньэ: хоһоон // Кустук өҥнөөх бөтүүкчээн : [хоhооннор] /Калистрат Еремеев ; [И. И. Попов ойуулара]. — Дьокуускай : Бичик, 1995. –с.18

СИБИИННЬЭ
Хаһар мурун,
Хаадьы быһыы,
Тэлим кулгаах,
Тарыыр тараһа,
Тардыас саҥа,

Бээгэй атах,
Бээдьэй сүүрүк,
Бадараан — баанньа,
Бытырыыс — тыынньа,

Судураан аһылык,
Сурдургуур баһылык,
Сибиинньэ-тонна.

Ыт: хоһоон // Кустук өҥнөөх бөтүүкчээн : [хоhооннор] /Калистрат Еремеев ; [И. И. Попов ойуулара]. — Дьокуускай : Бичик, 1995. –с.18

ЫТ
Күнүһүн элэстэнэ сүүрэр
Аһыырыгар эрэ кэлэн барар,
Түүнүн баайыыга сытар
Дьиэ таһын харабыллыыр.

Арыт үрэн моргуйан
Билбэт дьонун куттуур,
Сороҕор оҕолордуун сырсан
Toҥyy хаары оймуур,

Сарсыарда ахсын дьиэбиттэн
Оскуолаҕа атаарар,
Күнүс олбуор ааныттан
Аргыстаһан бытаарар.-

Олус өйдөөҕүн иһин
Ыппын наһаа таптыыбын,
Суһал атахтааҕын билэн
«Сындыыс» диэн ааттыыбын.

Куоска: хоһоон // Кустук өҥнөөх бөтүүкчээн : [хоhооннор] /Калистрат Еремеев ; [И. И. Попов ойуулара]. — Дьокуускай : Бичик, 1995. –с.18

КУОСКА
«Сылаас оһох олбохтоох,
Сыта-тура ырыалаах,
Миэнэ куоска — мааскам
Кутуйахха тос-мааскам.

Хараҥаҕа харахтаах,
Сытыы, дэгиэ тыҥырахтаах,
Миэнэ куоска — мааскам
Кутуйахха тос-мааскам.

Олус сымса сырыылаах,
Сыыһа туппат түһүүлээх,
Миэнэ куоска — мааскам
Кутуйахха хос-мааскам.

Күнүс утуйар үлэлээх,
Түүнүн бултуур үтүөлээх,
Миэнэ куоска — мааскам
Кутуйахха тос-мааскам.

Бөтүүк: хоһоон // Кустук өҥнөөх бөтүүкчээн : [хоhооннор] /Калистрат Еремеев ; [И. И. Попов ойуулара]. — Дьокуускай : Бичик, 1995. –с.4

БӨТҮҮК

Кустук өҥө
Кэрэ дьүһүн,
Кутаа уота
Кыһыл бэски,
Алаадьы кыра
Алын бытык,
Токур сытыы
Тоҥсуур тумус,

Оҕуруо төгүрүк
Ойуос харах
Көтүппэт аата
Көөчүөк кынат,
Баһаам уһун
Ваарыс кутурук,

Талан ылар
Тардар тарбах,
Өндөх буолаат
Көҥдөй хаһыы,
Көнө түһээт
Көрсүө саҥа,
Эрдэһит бэрдэ.
Өҥөй Бөтүүк,
Эҕэрдэһит үтүөтэ
Өкөй көтүүк.
Бөтүүк тылынан —
Ку-ка-ре-куу
Үтүө күнүнэн —
У-руй, тус-куу!

Кыһын куурусса сымыыта: хоһоон // Кустук өҥнөөх бөтүүкчээн : [хоhооннор] /Калистрат Еремеев ; [И. И. Попов ойуулара]. — Дьокуускай : Бичик, 1995. –с.4

Кыһын куурусса сымыыта
Кыһыл көмүс быһыыта,
Дэҥ кэриэтэ көстөр
Дьиэ дьонун үөрдэр.

Кулунчук:хоһоон// Үрүмэччи:кыра саастаах оҕолорго хоһооннор/Макар Жирков.- Дьокуускай: Бичик, 2006.-с.12

КУЛУНЧУК
Бытархан тымныыга
Хаардаахха, тыаллаахха
Кулунчук төрөөччү,
Күн сирин көрөөччү.

Айылҕа оҕото
Анала буоллаҕа.
Син ойон туруоҕа,
Салҕалыы хаамыаҕа.

Ийэтин эмиэҕэ,
Сэниэтэ киириэҕэ.
Үргүөҕэ, сүүрүөҕэ,
Үөрбүттүү кистиэҕэ.

Оҕо куоска:хоһоон// Үрүмэччи:кыра саастаах оҕолорго хоһооннор/Макар Жирков.- Дьокуускай: Бичик, 2006.-с.16

ОҔО КУОСКА
Оҕо куоска аан бастаан
Олбуор иһин кэрийдэ.
Онно кини соһуччу
Бөтүүк кыылы көрүстэ.
Онтуката эмискэ
Хаһыытаан тоҕо барда.
Оҕо куоска куттанна,
Остуолбаҕа ытынна.
Ньааҕынаата, тыбыырда,
Харахтара быччайда,
Көхсүн сыыһа бөкчөйдө,
Кутуруга хоройдо.

Харабыл:хоһоон// Үрүмэччи:кыра саастаах оҕолорго хоһооннор/Макар Жирков.- Дьокуускай: Бичик, 2006.-с.13

ХАРАБЫЛ
Мөп-мөкүнүк ыт оҕотун
Миэхэ бэлэх биэрдилэр.
«Бэриниилээх доҕордонуоҥ,
Бэйэҥ аһат», — диэтилэр.

Иһит булан үүт биэрдим,
Иһэн-салаан кэбистэ.
Сылаас тэллэх тэлгээтим,
Сытаат, тута утуйда.

Кыһын хаары оймуубут,
Сайын тыаны аймыыбыт.
Таптыыр ытым — Харабыл,
Адьас дьиҥнээх — харабыл.

Муурка:хоһоон//Атах тэпсэр ньургуһуннар:хоһооннор/ Аким Кондратьев.- Якутскай: саха сиринээҕи кинигэ изд-та, 1983.-с.16 ; то же Кэнчээри : (оҕо садын иитээччилэригэр, төрөппүттэргэ уонна педучилище үөрэнээччилэригэр) / К. И. Васильева, А. П. Алексеева ; [худож. И. Пестряков]. — Дьокуускай : Бичик, 2000.-с.26; то же Кэнчээри : (оҕо садын иитээччилэригэр, төрөппүттэргэ уонна педучилище үөрэнээччилэригэр) / К. И. Васильева, А. П.Алексеева ; [худож. И. Пестряков]. -Дьокуускай : Бичик, 2013.-с.31

МУУРКА
Муурка куоска мытырыҥнаан
Муннуктары кэрийэр,
Тынырахтарын сараҥнатан
Тарбахтарын эрчийэр.

Арыт түннүккэ сыламнаан
Аһара уһуннук утуйар,
Арыт бэркэ бултуйан
Астынан суунар-тараанар.

Арыт оһох иннигэр
Аргыый кэлэн олорор,
Оччоҕо, иэйбит кэмигэр,
Олоҥхо дьиэни толорор.

Торбостор: хоһоон // Кэкэ-бука : кыра саастаах оҕолорго хоһооннор /Аким Кондратьев. — Якутск : Саха сиринээҕи кинигэ изд-вота, 1975.- с.12

ТОРБОСТОР
Титииккэ
Тэһийбэт
Тэһии-мэник
Торбостор!
Уҥуох күлэ
Кэһиилээхпит,
От үргээн
Сиэтиэхпит!

Кулунчук: хоһоон // Кэкэ-бука : кыра саастаах оҕолорго хоһооннор /Аким Кондратьев. — Якутск : Саха сиринээҕи кинигэ изд-вота, 1975.- с.13

КУЛУНЧУК
Кугас өҥнеөх
Кулуммун
Сиэлин, көҕүлүн
Өрөммүн,
Сүүрүк аттыы
Оҥорон,
Чөрбөлдьүтэн
Кэбистим. —
Кулан дьэллик
Сырыылаах,
Холлоох сылгы
Буолсу! — диэн,
Бэл ааттаах
Сылгыһыттар
Бэйэлэрэ
Ымсыыраллар!

Эриэкий уонна ийэм: хоһоон // Оһуордаах оҥоойук : [оскуолаҕа киириэн иннинээҕи саастаах оҕолорго хоһооннор] / Ариан Кондратьев ; [Е. И. Третьякова уруһуйа]. — Якутскай : Саха сиринээҕи кинигэ изд-вота, 1987.- с.8

ЭРИЭКИЙ УОННА ИЙЭМ
Эриэкийим
Иэппэтэ:
Үүтүн ситэ
Биэрбэтэ.

Ийэм киирэн
Этэрдэ,
Эриэкийбит,
Дьэ, иэттэ.

Ийэм бастыҥ
Ыанньыксыт:
Ыччаттарга
Сүбэһит.

Левин, И. Кулунчук: хоһоон// Буукубалар кэпсииллэр/хомуйан оҥордо Л.Г.Петрова;худуоһунньук С.Е.Сунхалырова.- Дьокуускай:Бичик, 2007.-27с.; то же

Куп-кугас кулунчук
Ийэтин курдук —
Куудара кутурук
Уу-чуку-чук.

Кулунчук:хоһоон//Лабаа аайы таммахтар: хоһооннор/ Иван Мигалкин; В. Ноева ойуулара.- Дьокуускай: Бичик, 2007.-с.15

КУЛУНЧУК
Күөх оттоох алааһым төгүрүк-
Ол устун ойуолуур кулунчук,
Куудара хатыҥнар тулалаан
Тураллар иһийэ чуумпуран.

Куоскам оҕото:хоһоон//Лабаа аайы таммахтар: хоһооннор/ Иван Мигалкин; В. Ноева ойуулара.- Дьокуускай: Бичик, 2007.-с.61

КУОСКАМ оҕото
Куоскам оҕото
Куттаныма,
Кыракый сискин
Токурутума.

Маамаҕын суохтаан:
«Мяу-мяу!» —
Ытаама.

Күндүлүөм —
Күөгүлээн
Туттарбыт
Мундубунан,
Онно топпот
Буоллаххына —
Эбии үүт
Кутуоҕум.

Петров,В. Чоппуускалар: хоһоон// Аптаах холбуйачаан : Хоһооннор, остуоруйалар,кэпсээннэр, таабырыннар / Хомуйан оҥордо Г.А.Кирова. — Дьокуускай : Бичик, 1999.-с.32

ЧОППУУСКАЛАР
Түү мээчиктии төкүнүһэ,
Оҕуруолуу бытарыһа,
Быыкаа кыра чоппуускалар
Чубугуруу сырыстылар

Бары кутталтан көмүскүүр
Баар-суох халыҥ хаххаҕа —
Ийэ кынатын анныгар
Эймэниһэ муһуннулар.

Ийэ сүрэҕин аттытыгар
Чараас да кынат халыҥыыр —
Бары кутталлары умнан
Чоппуускабыт чубугуруур.

Попов, Л. Маҥаас ньирэй: хоһоон //Кэскил : ӨрӨппүт, детсад иитэччитэ оҕоҕо ааҕар кинигэтэ / Хомуйан оҥордулар: А.А. Егорова, М.П.Захарова. — 2-с эбэн, тупсаран таһаарыы. -Дьокуускай : Бичик, 2002.- с.73 ; то же Аптаах холбуйачаан : Хоһооннор, остуоруйалар,кэпсээннэр, таабырыннар / Хомуйан оҥордо Г.А.Кирова. — Дьокуускай : Бичик, 1999.-с.32

МАҤААС НЬИРЭЙ
Маҥаас ньирэй барахсан,
Манна, манна кэл эрэ,
Титииккиттэн арахсан
Тиийэн, тиийэн кэл эрэ.

Имэрийиэм, биэбэйдиэм,
Итии үүтү иһэрдиэм,
Күөх от үргээн күндүлүөм,
Күлүмэҥҥин көтүтүөм.

Ийэм суоҕар мин дьиэбэр
Иккиэн бииргэ оонньуохпут.
Атаҕастыа да диэмэ,
Адьас иллээх буолуохпут…

Маҥаас ньирэй сөбүлээн
Баһын аргыый хамсатар,
Барбах аҕай мэҥирээн,
Ийэтиттэн ыйытар…

Бойбооһой: хоһоон// Оҥой- соҥой оҕо сааспыт: Кыра саастаах оскуола оҕолоругар хоһооннор/ Михаил Скрябин; Художник В.Ф.Ноева.- Дьокуускай: Бичик, 2004.-15с.

БОЙБООҺОЙ
Бойбооһой диэн ыт оҕолоохпун,
Бэркэ таптыыр доҕордоохпун.
Оҕолуу тапсан оонньуубут,
Оччугуйкаан-мучумаан дьоммут.

Сарсыарда барарбар сайыһар,
Соммуттан сосуһан астаһар.
Мин эмиэ ахтабын детсадпар,
Мэлдьитин кэпсиибин доҕотторбор.

Киэһэтин кэлэрбин кэтэһэр,
Киирэрбэр иннибэр саба түһэр.
Ол курдук ахтыһан көрсөбүт,
Олуһун долгуйан үөрсэбит.

Эрэтин эдьиийбин дьээбэлиир,
Эйэргээн элбэхтик эккэлиир.
Ардыгар бэйэбин моһуоктуур,
Атаҕым танаһын соспохтуур.

Оҕочоос утуйуон баҕарбат,
Ороммор син кыайан тахсыбат.
Уолуйан улуйар, моргуйар,
Утуйар уубутун уйгуурдар.

Улдьааран атахха кэһиллэр,
Улахан да дьонтон мөҕүллэр.
Чаастатык боруокка олорор,
Таһырдьа тахсыаҕын баҕарар.

Бойбооһой борбуйун көтөҕүө,
Бээ, сайын детсадым да бүтүө.
Ол кэми биһиги күүтэбит,
Оо, хаһан көнүлгэ көтөбүт.

Мааны мааска: хоһоон// Оҥой- соҥой оҕо сааспыт: Кыра саастаах оскуола оҕолоругар хоһооннор/ Михаил Скрябин; Художник В.Ф.Ноева.- Дьокуускай: Бичик, 2004.-16с.

МААНЫ МААСКА
Куоскабыт аата Мааны Мааска,
Мааны Мааска кырдьаҕас куоска.
Эйиигиннээҕэр эрэ аҕа дииллэр,
Кини туһунан элбэҕи кэпсииллэр.

Мааны Мааска олус килбик куоска,
«Дьиэҕэ киһи элбээтин — кирийэр.
Мааны Мааска сүрдээх сэмэй куоска,
Бүччүм бүк сири булан иһийэр.

Чуумпурдун — оҕолордуун оонньуу тахсар,
Мээчиги тэбис тэннэ хапсар,
Бугуһуйан ойуоккалаан тиргиллэр,
Дьыбаанна да көнүл күөлэһийэр.

Мааны Мааска ыраас, чэнчис куоска,
Кини олох ымсыырбат атын аска.
Ыраас иһиттэн сэрэнэн аһыыр,
Сирэйин соттор, атаҕын салыыр.

Мааны Мааска чахчы өйдөөх куоска,
Күнүһүн түннүккэ сытар сылааска.
Түүнүн сыбдыйан сылдьар, ыксаабат,
Оҕолору соһуппат, куттаабат.

Мааны Мааска таһырдьа дьаарбайар,
Ыттартан саллан ырааппат, дьаадьыйар.
Дьиэҕэ киирээри ааны тарбыыр,
Астараары атаахтаан ньааҕыныыр.

Кырдьыбат бэйэлээх Мааны Мааска,
Кырдьыга оннук кырдьаҕас куоска.
Оччугуй оҕолор олус таптыыллар,
Ол иһин дьэ көтөҕө сылдьаллар.

Ороһулаан кулунчук: хоһоон// Оҥой- соҥой оҕо сааспыт: Кыра саастаах оскуола оҕолоругар хоһооннор/ Михаил Скрябин; Художник В.Ф.Ноева.- Дьокуускай: Бичик, 2004.-18с.

ОРОҺУЛААН КУЛУНЧУК
Ороһулаан төрөөбүт
Оччугуйкаан кулунчук ,
Оной-соҥой көрбүт
Отой оҕо курдук.

Ийэкэтин эккирэтэн
Инэрсийэ тойтойор,
Элбэхтик эмиий эмэн
Эбии тотон мотойор.

Тунал күннээх кырдалга
Тохтоон, сытан сынньанар,
Күөх унаар аларга
Көҥүл сылдьан улаатар.

Одун дьөһөгөй оҕото
Оччугуйкаан тойтоко,
Чөрөс-чөрбөс гыныаҕа
Төрөл сылгы буолуоҕа.

Мин эмиэ улаатыаҕым,
Миинэр минэ гыныаҕым,
Уорҕаҕар олоро түһүөм
Уонна көнүл көтүтүөм.

Уолчаан: хоһоон// Оҥой- соҥой оҕо сааспыт: Кыра саастаах оскуола оҕолоругар хоһооннор/ Михаил Скрябин; Художник В.Ф.Ноева.- Дьокуускай: Бичик, 2004.-16с.

УОЛЧААН
Кыһын төрөөбүт ньирэйи
Тоҥуо диэн дьиэҕэ киллэрэллэр.
Кыракый мөдөөт харамайы
Оҕолор сэргии көрсөллөр.

Мунна сып-сымнаҕас, чоҕулус,
Бэйэтэ бэрт сэргэх оҕус.
Кулгааҕа таллаҕар улахан,
Киһи таптыах сүөһүтэ барахсан.

Оҕолор оҕо курдук таптыыллар,
Олус эйэргээн имэрийэллэр.
Ол иһин Уолчаан диэн ааттыыллар,
Олус кыһанан аһаталлар.

Сайынын уот куйаас кутуллар,
Уолчаан олбуорга таһаарыллар.
Онно ойуоккалыыр, мэниктиир,
Ийэтин суохтаан мэҥириир.

Кыһынын Уолчаан борооску буолар,
Субаннары кытта бодоруһар.
Ол курдук Уолчаан улаата туруо,
Сотору дьоһун оҕус буолуо.

Сомоҕотто. Кэл таптыым, тамыйах : хоһоон// Аптаах холбуйачаан : Хоһооннор, остуоруйалар,кэпсээннэр, таабырыннар / Хомуйан оҥордо Г.А.Кирова. — Дьокуускай : Бичик, 1999.-с.30

КЭЛ ТАПТЫЫМ, ТАМЫЙАХ
Тамыйах-тамыйах,
Талбачаан тамыйах,
Кэл эрэ чээкэйдиим —
Килиэптэ күндүлүүм.
Тамыйах-тамыйах,
Харачаан тамыйах,
Кэл эрэ мин тарыым,
Түүлэргин сааһылыым.
Тамыйах-тамыйах,
Ээ, өһөс тамыйах,
Эн тоҕо кэлбэккин?
Миигиттэн куотаҕын?

Сомоҕотто. Ханна сүүрдүҥ, кулунчук : хоһоон// Аптаах холбуйачаан : Хоһооннор, остуоруйалар,кэпсээннэр, таабырыннар / Хомуйан оҥордо Г.А.Кирова. — Дьокуускай : Бичик, 1999.-с.31

ХАННА СҮҮРДҮҤ, КУЛУНЧУК?
— Кулунчук-кулунчук,
— Тойтоҕой кутурук,
Эн, тохтоо, эн ханна
Тэбинниҥ, быыратта?

— Ийэбин ситээри
Тиэтэйэн иһэбин:
Утатан эмээри
Муҥмунан ыстанным.

— Чэ, кытаат кулунчук,
Сымнаҕас мурунчук
Тэйиэлээ түргэнник —
Көрүдьүөс түү мээчик.

Тиэргэн: хоһоон// Эһэлээҕим тиэргэнигэр: төрөппүт оҕотугар ааҕарыгар/ Константин Сосин; А.Филиппова ойуулара.- Дьокуускай:Бичик, 2015.- с.5

ТИЭРГЭН
Эһэлээҕим тиэргэнэ —
Кыракый зоопарк тэҥэ.
Иччимсэхтэр, дьиэмсэхтэр
Көтөрдөрө, сүөһүтэ.

Атын үөргэ кыраны
Атаҕастаппат эбиттэр.
Көмүскэһэ сүүрэллэр,
Күрдьүөтэһэн тураллар

Өрүөстээх: хоһоон// Эһэлээҕим тиэргэнигэр: төрөппүт оҕотугар ааҕарыгар/ Константин Сосин; А.Филиппова ойуулара.- Дьокуускай:Бичик, 2015.- с.7

ӨРҮӨСТЭЭХ
Көмүс күһүн —
Бүрүөһүн суорат,
Кыыдаан кыһын —
Көөнньөрүү быырпах,
Сандал саас —
Сибиэһэй сүөгэй,
Самаан сайын —
Дьэдьэннээх күөрчэх
Ынахпыт Өрүөстээх
Үрүлүйэр үүттээх.
Сылы быһа эргиччи
Үрүҥ aha дэлэччи.

Маайдыыр: хоһоон// Эһэлээҕим тиэргэнигэр: төрөппүт оҕотугар ааҕарыгар/ Константин Сосин; А.Филиппова ойуулара.- Дьокуускай:Бичик, 2015.- с.9

МААЙДЫЫР
Маай уол, Маайдыыр
Маайыстыыры таптыыр.
Кырабыт дии саныыр,
Баттаҕыттан салыыр.

Маай уол, Маайдыыр
Тото-хана аһыыр.
Улааттым дии саныыр,
Мөҕүрүүр, айаатыыр.

Көлөлөр: хоһоон// Эһэлээҕим тиэргэнигэр: төрөппүт оҕотугар ааҕарыгар/ Константин Сосин; А.Филиппова ойуулара.- Дьокуускай:Бичик, 2015.- с.11

КӨЛӨЛӨР
Үлэ күнэ түмүктэнэр,
Соноҕос үөрэр да үөрэр!
Атахтарын өрө тэбэ
Оҕуһу тула сүүрэр.

Оҕус ырааҕы олоотуур,
Дириҥник «пус» гына тыынар
Солуута суохтан үөрэри
Сөбүлээбэт эбит кини.

Ураа лаҥкыр муоһунан
Сиэлийэн ылыан баҕарар
Түптэ буруота унаарар
Титиигин диэки хаамар.

Маныыһыт: хоһоон// Эһэлээҕим тиэргэнигэр: төрөппүт оҕотугар ааҕарыгар/ Константин Сосин; А.Филиппова ойуулара.- Дьокуускай:Бичик, 2015.- с.13

МАНЫЫҺЫТ
— Моһуок бостуук буоллаҕа,
Моҕотойдуу сырыттаҕа.
Киэһээҥҥи ыамҥа ынаҕын
Хойутатан аҕалла.

Сэмэлиир тылы истэн
Чугурус гына түстэ.
Кутуругун купчутан,
Иччитин халты ааста.

Маныыһыт буолбут ыппытын
Эппиэтинэс ылыммытын,
Этиппэккэ аҕаларын
Хайгыы эрэ сылдьыаҕыҥ!

Сабарай атах: хоһоон// Эһэлээҕим тиэргэнигэр: төрөппүт оҕотугар ааҕарыгар/ Константин Сосин; А.Филиппова ойуулара.- Дьокуускай:Бичик, 2015.- с.15

САБАРАИ ATАХ
Сабарай Атах
Суунна-тараанна,
Сапсынна, тэбэннэ.
Өтөччү тутунна,
Өҥөнөн көрүннэ.

Сабарай Атах
Ыалбыт кууруссатыгар
Ыалдьыттыы барда.
Кыһыл тарааҕа
Кытарыҥныы турда.

Чоппуускалар: хоһоон// Эһэлээҕим тиэргэнигэр: төрөппүт оҕотугар ааҕарыгар/ Константин Сосин; А.Филиппова ойуулара.- Дьокуускай:Бичик, 2015.- с.17

ЧОППУУСКАЛАР
— Кутук-кутук,
Кутук-кутук, —
Курдурҕаата куурусса
— Кудук-кудук,
Куду к-куду к, —
— Куттал суоһаата.
— Кутук-кутук,
Кутук-кутук, —
Чобуо чоппуускалар.
— Кудук-кудук,
Кудук-кудук, —
Чөмөхтөһө сырыстылар

Сибиинньэ: хоһоон// Эһэлээҕим тиэргэнигэр: төрөппүт оҕотугар ааҕарыгар/ Константин Сосин; А.Филиппова ойуулара.- Дьокуускай:Бичик, 2015.- с.19

СИБИИННЬЭ
Оҕуруокка киирбэт,
Отой хаспат-түөрбэт,
Ороскуоту оҥорбот
Олус өйдөөх сибиинньэ!

Тамыйахтыын тапсаллар,
Табаарыстаһан сылдьаллар
Мэччийэн да ылаллар,
Таалалаан да сыталлар.

Степанов, А. Бөтүүкчээн: хоһоон// Буукубалар кэпсииллэр/хомуйан оҥордо Л.Г.Петрова;худуоһунньук С.Е.Сунхалырова.- Дьокуускай:Бичик, 2007.-7с.

Бөтүүкчээн
Бөтүүкчээн кыыһырбыт,
Түүлэрин адаарыппыт.
Бүөккэ-Бөтүүкчээнэй
Тарааҕа тоҕо кэрэчээнэй?

Ньирэй: хоһоон//Күн мичээрдэр: хоһооннор / Иннокентий Сыроватскай;М.Игнатьева ойуулара.- Дьокуускай:Бичик, 2010.-с.33

Ньирэй
«Мээ-мээ»
мэҥирээтэ,
Ийээ-ийээ
кэл диэтэ,
Ойуулаах
маҥаас сирэй
Оччугуйкаан
оҕус ньирэй.
Миэхэ тоҕо
кэлбэккин,
Үүккүттэн
бэрсибэккин,
Аччыктаатым,
утаттым,
Амтаннаахха
баҕардым.

Ынах: хоһоон//Күн мичээрдэр: хоһооннор / Иннокентий Сыроватскай;М.Игнатьева ойуулара.- Дьокуускай:Бичик, 2010.-с.35

ЫНАХ
«Маа-маа»
маныраата,
Баар, баар,
диэтэ ол аата.
Ыанньыйан
ыадаҥнаабыт
Эриэн ынах
ыныранна,
Үүтүм элбэх,
кэл, эмп, манна.

Бөтүүк: хоһоон//Күн мичээрдэр: хоһооннор / Иннокентий Сыроватскай;М.Игнатьева ойуулара.- Дьокуускай:Бичик, 2010.-с.37

Бөтүүк
Хараҥа ааһыыта,
Халлааммыт сырдыыта
Күрээнньик иһигэр,
Кирээккэ үрдүгэр
Хохол л он олорон,
Куолаһын оҥостон
Үс төгүл үөгүлүүр,
Өрүтэ көтүөлүүр.
Бөтүүкпүт хаһыыта
Тыа ыалын чаһыыта

Куурусса: хоһоон//Күн мичээрдэр: хоһооннор / Иннокентий Сыроватскай;М.Игнатьева ойуулара.- Дьокуускай:Бичик, 2010.-с.39

Куурусса
Кынаттаах да көппөт,
Сүүрэн да сир өппөт
Куурусса кудаахтыыр,
Ол аата сымыыттыыр.
Сымыыта уоһахтаах,
Алдьаммат тас хахтаах
Сып-сылаас сымыытын
Ытыспар ылабын,
Ньолбуһах быһыытын
Сонургуу көрөбүн.

Чоппууска: хоһоон//Күн мичээрдэр: хоһооннор / Иннокентий Сыроватскай;М.Игнатьева ойуулара.- Дьокуускай:Бичик, 2010.-с.41

Чоппууска
Түүтэ-өҥө сымнаҕас,
Дьүһүнэ ап-араҕас,
Сүүрэр-көтөр чэпчэкитик
Төкүнүйэр түү мээчик,
Чоппуускабыт улаатыа,
Куурусса буолан тахсыа.

Сибиинньэ: хоһоон//Күн мичээрдэр: хоһооннор / Иннокентий Сыроватскай;М.Игнатьева ойуулара.- Дьокуускай:Бичик, 2010.-с.43

Сибиинньэ
Сэлтэйбит муруннаах,
Кууллаах бурдук моһуоннаах
Тутум кылгас атахтаах,
Харыс халыҥ хаһалаах.
Ыалдьыбат да ынчыктыыр,
Аһаатар да аччыктыыр
Сибиинньэ-хоруунньа
Сытан сыатын мунньар

Харабыл: хоһоон//Күн мичээрдэр: хоһооннор / Иннокентий Сыроватскай;М.Игнатьева ойуулара.- Дьокуускай:Бичик, 2010.-с.45

Харабыл
«Ыр-ыр-ыр»
Ытырыам, ытырыам!
«Ар-ар-ар»
Киэр бар, киэр буол!
Бу тиэргэн,
Бу олбуор,
Дьиэ кэргэн,
Бу баай-дуол —
Барытын маныыбын,
Харабыл буолабын!
Биһиэхэ Харабыл
Үтүөкэн манабыл,
Кими да киллэрбэт,
Кыырды да түһэрбэт.

Куоска: хоһоон // Биһик ырыата : [хоһооннор, ырыалар] / Михаил Тимофеев ; [худож. М. П. Баишева]. -Дьокуускай : Бичик, 2010.-с.5

КУОСКА
Куоска урут мас дьиэҕэ
Кутуйаҕы тутар үһү.
Куоска аны таас дьиэҕэ
Утуйан тахсар күнүһүн.

Куоска куруук ып-ыраас,
Куоска — сып-сытыы тынырах.
Куоска уоттаах хараҕа
Хараҥаҕа сандаарар.

Эбэм илиитэ ыалдьар,
Ыалдьар кини тарбаҕа.
Ону куоскаҕа салатар, —
Ыарыыта ааһан хаалар.

Ваня ыта: хоһоон// Оҕолор/ Степан Тимофеев; художник В.С.Карамзин.- Якутскай: Саха сиринээҕи кинигэ изд-та, 1965.- с.20
ВАНЯ ЫТА

Ваня ыта
Ыт да ыт.
Күнү быһа
Сыт да сыт.

Түүрүллэ-түүруллэ
Утуй да утуй.
Бирээнньиги, кэмпиэти
Мотуй да мотуй.

Ону Ваня
Олус хайгыыр.
Омуннааҕын аанньа
Омуннурбахтыыр:

«Ооҕордук куобах
Ойуур иһигэр
Онньорох-онньорох
Ойуолаан иһэр.

«Онуоха кини
Ойор биирдэ.
Ол курдук
Ыт бэрдэ.

Ыллах-ыллах
Ыстыырын көрүөҥ.
Ардьах-ардьах
Аһыыта сүрүөн.

«Кылап-халап
Көрбөхөлүүр.
Кутуруга лап
Көхөлүү.

«Ыппыт куспун
Ытыран тахсар.
Киэһэ кэлэн
Кинигэ аахсар.

« Салбана-салбана,
Саҥарар курдук,
Ырдьах-ырдьах,-
Ыллыыр курдук

Оннук-оннук.
Ол кырдьык.
Ваня ыта
Экчи
Киһини кытта
Кэпсэтээччи.

Доҕоттор: хоһоон // Ымыы : [хоһооннор] / Степан Тимофеев ; [худож. С. В. Федоров]. — Якутскай : Саха сиринээҕи кинигэ изд-вота, 1975.- с.17

Доҕоттор

Торҕо күөххэ аһыы сылдьан
Toҕo эрэ торбос ыалдьан,
Титиигэр төннөн кэллэ,
Тиэргэнигэр киирэн сытта.

Ону көрөн Моойторук
Олус аһынна,
Кирэн испит уҥуоҕун
Кистээбитин аҕалла,
Иннигэр ууран биэрдэ,
Итини сиэхтээ диэтэ.

Чооруос тумсугар ытыран
Чоруччалаах кэллэ,
Куоска туора уобан
Кутуйаҕы аҕалла.

Сүпсүнүһэ, сөҕө,
Сүүрүү-көтүү бөҕө.
Торбос күүһэ эстибит,
Тото аһаатын дэстилэр.

Бөҕү хаһа-хаһа,
Бөтүүк куллурҕаата —
Туорах бурдук наадатын,
Туһалааҕын дакаастаата.
Элиэ кэлэн эргийдэ,
Эттэ сиэтин диэтэ.

Үстүүн •— киһи бэрдэ
Үүт аҕалан иһэртэ.
Тула сүүрдүлэр-көттүлэр,
Торбосторун үтүөртүлэр,
Торбос туран ойуоххалаата,
Тоҥхоҥноон баһыыбалаата.

Борбуос санаата: хоһоон // Ымыы : [хоһооннор] / Степан Тимофеев ; [худож. С. В. Федоров]. — Якутскай : Саха сиринээҕи кинигэ изд-вота, 1975.- с.18

Борбуос санаата

Кыракый Борбуос ааһар дьону
Кыҥнайа-кыҥнайа одууласта.
Онтон санаата:
«Ити киһи тоҕо эрэйдэнэр,
Икки эрэ атаҕынан үктэнэр?
Түөрт атах буолан сүүрдэр
Түргэтиирэ биллэр.”

Оҕус: хоһоон // Ымыы : [хоһооннор] / Степан Тимофеев ; [худож. С. В. Федоров]. — Якутскай : Саха сиринээҕи кинигэ изд-вота, 1975.- с.19

Оҕус

Трактор тимир сүрэҕэ
Тигинии тэбэр үрэҕэ,—
Онно оҕус кэлбит,
Олоотообут уонна эппит:

«Бачыгырыы сытыйаҥҥын,
Балыыҥка да оҕускун,
Миэстэбин былдьааҥҥын
Үлэтэ суох оҥордуҥ.

«Күҥкүлүйбүт сыккынан
Күөх оппун тунуйаҕын,
Лаахтаах хонуубун алдьатта
Лачыгыр тимир туйаҕыҥ.

«Төрүт абааһы тыаскынан
Төбөбүн үлтү сынньаҕын,
Туохха наадыйар буолаҕын?
Тугу ылаҕын манньаҕын?

Дьон эйиэхэ эрэнэллэр,
Дьоһун көлөҕүн билигин.
Туой эйигин көлүйэллэр,
Туохха да уурбаттар миигин».

Тракторист Муҥхаарыма
Оҕуһу антах аспыт: —
Эрэйдээҕиэм, мунчаарыма,
Эн кэмиҥ аны ааспыт.

Торбос:хоһоон// Доҕордуулар: кыра саастаах оскуола оҕолоругар/ Степан Тимофеев.- Якутскай: Саха сиринээҕи кинигэ изд-та, 1973.-с.4; то же Кэнчээри : (оҕо садын иитээччилэригэр, төрөппүттэргэ уонна педучилище үөрэнээччилэригэр) / К. И. Васильева, А. П. Алексеева ; [худож. И. Пестряков]. — Дьокуускай : Бичик, 2000.-с.26; то же Кэнчээри : (оҕо садын иитээччилэригэр, төрөппүттэргэ уонна педучилище үөрэнээччилэригэр) / К. И. Васильева, А. П.Алексеева ; [худож. И. Пестряков]. -Дьокуускай : Бичик, 2013.-с.32

ТОРБОС
Күөхтэн үөрдэ,
Күлтэччи көрдө,
Мунна пуус гынна,
Муҥунан ыстанна,
Куйтукус ойдо,
Кутуруга хоройдо.

Оҕо оҕото өппүт,
Онон үөрбүт-көппүт.

Бөтүүк:хоһоон// Доҕордуулар: кыра саастаах оскуола оҕолоругар/ Степан Тимофеев.- Якутскай: Саха сиринээҕи кинигэ изд-та, 1973.-с.6

БӨТҮҮК
Бөтүүк бөтөс
Бүтэйгэ өтөс.
Хараҕа — турулус,
Хаһыыта олус.

Саҥаран ылаат,
Санаата көннө,
Сахсараҥнаат
Сапсынан көрдө.

Көппөхүс гынна
Көппөтүн биллэ,
Сэгэйэ сүүрдэ,
Сэгэрин күөйдэ.

Кынатын төбөтүнэн
Кырыйа суруйда,
Кыҥаан көрдө,
Сири тоҥсуйда.

Тобуруокап,П. Бараан: хоһоон// Аптаах холбуйачаан : Хоһооннор, остуоруйалар,кэпсээннэр, таабырыннар / Хомуйан оҥордо Г.А.Кирова. — Дьокуускай : Бичик, 1999.-с.28

БАРААН
Хара бараан,
Хара бараан
Аһы бары
Аһаан баран,
Өссө топпот,
Тохтообот,
Ийэккэтин ыҥырар,
Ийэккэтин ыксатар:
— Ийээ-э-э! Мээ-ээ-ээ!
Ханнаный мэммээ-ээ?
Кэл, эмийдээ-ээ!

Тобуруокап,П. Хаас: хоһоон// Аптаах холбуйачаан : Хоһооннор, остуоруйалар,кэпсээннэр, таабырыннар / Хомуйан оҥордо Г.А.Кирова. — Дьокуускай : Бичик, 1999.-с.29

ХААС
Иитийэх да хаас —
Син биир хаас:
Тумса да болтоҕор,
Түөһэ да томтоҕор,
Кыһыллаах атахтаах,
Кырыылаах кынаттаах.
Арай дэҥ-дуҥ
Кыҥ-хаҥ саҥарар,
Арай дэҥ-дуҥ
Кыҥ-хаҥ кыыһырар.
Субан күөх сайыннаах
Соҕуруу дойдуга
Барбакка хаалтыттан
Абарар быһыылаах.
Ол иһин наһаа аһынабын,
Ол иһин таптаан аһатабын.

Тобуруокап,П. Кус: хоһоон// Аптаах холбуйачаан : Хоһооннор, остуоруйалар,кэпсээннэр, таабырыннар / Хомуйан оҥордо Г.А.Кирова. — Дьокуускай : Бичик, 1999.-с.29

КУС
Бу кус
«Куһаҕан кусчаан» буолбатах,
Бу кус
«Эриэн моой» да буолбатах,
Бу кус
Хаар курдук маҥан,
Бу кус
Кустан бары улахан!
Арааһынан аһатыаҕым,
Арахпакка маанылыаҕым,
Хааһы баҕас куотуоҕа,
Куба саҕа буолуоҕа!

Тобуруокап, П. Сибиинньэ:хоһоон// Кэнчээри : (оҕо садын иитээччилэригэр, төрөппүттэргэ уонна педучилище үөрэнээччилэригэр) / К. И. Васильева, А. П. Алексеева ; [худож. И. Пестряков]. — Дьокуускай : Бичик, 2000.-с.27; то же Кэнчээри : (оҕо садын иитээччилэригэр, төрөппүттэргэ уонна педучилище үөрэнээччилэригэр) / К. И. Васильева, А. П.Алексеева ; [худож. И. Пестряков]. -Дьокуускай : Бичик, 2013.-с.32

Сибиинньэ
Сэнтэгэр муруннаах силтирики,
Сири хоруйар тиҥсирики,
Тугу да сирэрэ биллибэт,
Тоторо даҕаны көстүбэт.
Оту оҕустуу уобалыыр,
Уҥуоҕу ыттыы хадьыктыыр,
Килиэби киилэнэн мэтийэр,
Кэмпиэти суулары мэлитэр.
Сылы быһа хаҥсырыйар,
Сыттык саҕа сыаланар.

Буруйун билиммэт: хоһоон // Остуоруйалар. Кэпсээннэр. Хоһооннор. Сатира. Тылбаас : [орто саастаах оскуола оҕолоругар] /Константин Туйаарыскай ; [хомуйан оҥордо Г. И.Захарова-Алгыстаана ; киирии тылын суруйда И. М. Сосин]. — Дьокуускай : Бичик, 2008. –с.79

БУРУЙУН БИЛИММЭТ
Биир оҕус тамыйах
Биэс-алта хамыйах
Үүтү тохто,
Үргэн ойдо, —
Диэтэ мин ийэм.
Муҥунан тэбиннэ.
Оонньохолуур,
Тойтохолуур, —
Диэтэ мин ийэм
Бэйикэй, үүт көрдүөҥ…
Биэрэргэ көрүллүө!
Оонньохолоо,
Тойтохолоо, —
Диэтэ мин ийэм.

Туйаарыскай, К. Бүү! Маа! Мээ!: хоһоон //Кэскил : ТӨрӨппүт, детсад иитэччитэ оҕоҕо ааҕар кинигэтэ / Хомуйан оҥордулар: А.А. Егорова, М.П.Захарова. — 2-с эбэн, тупсаран таһаарыы. -Дьокуускай : Бичик, 2002.- с.25 ; то же Току- току ньээм ньээм / Константин Туйаарыскай ; [худож.Н.И.Чим-Ча-Ги]. – Якутск: Типография департамента НиСПО МО РС(Я)

Бүү!.. Бүү!-лэр,
Маа!.. Маа!-лар.
Меҥүрээн,
Маҥыраан,
Мэҥирээн.
Тиэргэҥҥэ,
Титииккэ
Кэллилэр.
Бүү! — дииллэр оҕустар,
Маа! — дииллэр ынахтар,
Мээ! — дииллэр ньирэйдэр

Тупсуу: хоһоон // Току- току ньээм ньээм / Константин Туйаарыскай ; [худож.Н.И.Чим-Ча-Ги]. – Якутск: Типография департамента НиСПО МО РС(Я)

ТУПСУУ

Чууп-чаап саҥарсаат,
Чоппуускалар кыыһырсан
Иккиэн үрүө-тараа
Икки аҥыы бардылар.

Бииртэн маҥнай ыйыттым
Тус-туспа сылдьаргыт
Туһалаах дуо? — диэтим,
Долуой мөкү, — диэтэ

Атыныттан ыйыттым:
Арахсан сылдьаргыт
Ама бэрт үһүө, — диэтим
Адьас мөкү, — диэтэ

Чочумча буолбакка,
Чууп-чаап саҥарсаат,
Тупсан баран, чоппуускалар
Тумустарынан уурастылар.

Кулунчук: хоһоон // Ача / Константин Туйаарыскай ; [худож. Федоров С. В.]. — Якутскай : Саха сиринээҕи кинигэ изд-вота, 1968. –с.65; то же Аптаах холбуйачаан : Хоһооннор, остуоруйалар, кэпсээннэр, таабырыннар / Хомуйан оҥордо Г.А.Кирова. — Дьокуускай : Бичик, 1999.-с. 31; то же Чээн: кыра саастаах оҕолорго/ Константин Туйаарыскай.- Якутскай: Саха сиринээҕи кинигэ изд-та, 1964.- с.19

КУЛУНЧУК
Хаардаах толооҥҥо
Хара кулунчук
Хааман чороҥноон,
Ийэтин сайыһан,
Иҥэрсийэ-иҥэрсийэ,
Иһэрин көрдүм.

Отунан аһаабат,
Ойбонтон уулаабат.
Тоҥуу хаарга куруутун
Тот сылдьар кулунчук:
Ийэтин үүтүнэн
Иитиллэн улаатар.

Кэри- куру: хоһоон //Үүкэй/ Константин Туйаарыскай ; [худож.Н.И.Чим-Ча-Ги]. – Якутск: Типография департамента НиСПО МО РС(Я)

КЭРИ-КУРУ

Кэри-куру,бааргын ? — Суохпун!
Өһөс-чоҕой, бааргын дуо? — Суохпун!
Атаах-тараах, бааргын дуо? — Суохпун!
Атаах-тараах ынах миинэн
Кэри-куру кукаакылыын,
Ырыых-ыраах бараннар,
Ытыы-соҥуу сылдьаллар.
Өһөс-чоҕой сибиинньэ
Өрөҕөтүгэр симиллэн,
Кирдээх эргэ хоруудаҕа
Киирэн сытар, бадаҕа.

Акаары тамыйах: хоһоон //Үүкэй/ Константин Туйаарыскай ; [худож.Н.И.Чим-Ча-Ги]. – Якутск: Типография департамента НиСПО МО РС(Я)

АКААРЫ ТАМЫЙАХ
Арай биир тамыйах
Алааска көрүстэ,
Мэниктии таарыйа
Миигин эккирэттэ.

Оонньоотохпут дии санаан
Олоро түһээт харыстым…
Күрүө аннынан, ыксаан
Күөлэһийэн таҕыстым.

Кини муос тугуллаах,
Киһи ыалдьарын билбэт.
Төрүт акаары быһыылаах,
Төбөбүн кэһэттэ.

Табакаан барахсан: хоһоон // Ача / Константин Туйаарыскай ; [худож. Федоров С. В.]. — Якутскай : Саха сиринээҕи кинигэ изд-вота, 1968. –с.65; то же Аптаах холбуйачаан : Хоһооннор, остуоруйалар, кэпсээннэр, таабырыннар / Хомуйан оҥордо Г.А.Кирова. — Дьокуускай : Бичик, 1999.-с. 184

ТАБАКААН БАРАХСАН
Хаҥыл буурҕа хаары оймуур хонноҕор.
Таба мииммит тайҕа уола — мохооҕол,
Уучахтаана — уохтаах, сыыдам табата
Уунаҥалаан, тэгэлийэн таҕыста.
Ньуурҕарынан чуучурҕаччы тайанан,
Уучахтааны-уучахтааны ойутан,
Дьүкээмдиттэн түөрэ баран түспэккэ.
Бастаан кэллэ—куотан кэллэ биэтэккэ!
Табыталлаах талыыкаанын кэриэтэ
Тайар курдук, табыйбалаан, ыстанан,
Таптатыаҕыҥ таптатаахтыыр эбит ээ,
Тайҕа мааны табакаана барахсан!
Хаҥыл буурҕа хаары оймуур хонноҕор,
Таба мииммит тайҕа уола — мохсоҕол,
Тиэтэл-түргэн сырыыларга өрүүтүн
Тэгэлитэн, көтөр тэҥэ көтүтүй!

Таба: хоһоон // Ача / Константин Туйаарыскай ; [худож. Федоров С. В.]. — Якутскай : Саха сиринээҕи кинигэ изд-вота, 1968. –с.65; то же Аптаах холбуйачаан : Хоһооннор, остуоруйалар, кэпсээннэр, таабырыннар / Хомуйан оҥордо Г.А.Кирова. — Дьокуускай : Бичик, 1999.-с. 185

ТАБА

Таҥаска,
Тааска
Таба ойуулаабыттар,
Таба,
Таба барахсан!
Тапталлаах Таба барахсан!
Таба тайанан
Табаны айбыттар.

Кыһалҕата суох,
Кыырыга суох
Кыыл таба
Кынталлан,
Чэрэччи туттан,
Дэгэллэн турда.
Баай кыраайым
Манньыата
Манна сүрэхпин
Манньытар.
Хайдах эрэ
Хамсаан кэллэргин,
Халыҥ үөргэ Ханыылата,
Абхазияттан
Арҕаскар хатаастан
Абыйга,
Анаабырга
Атаралатан тиийдэрбин!

Хомурахтаах
Хотугу туундарам
Тыһыынчанан кыймалыыр
Тыыннаах табалара!
Ээй, мин дойдум
Эбээннэрэ, сахалара!
Истиҥ эрэ,
Ити табаҕа
Биирдэрин да
Биэрбэппин!
Баархаттан,
Пааркаттан барбат, барбах

Таҥас ойуута,
Таас таба,-—
— Уран айыы
Ураты үчүгэй.
Оттон тыыннаах,
Ох тэҥэ сыыдамнаах
Талыы-талба
Табам
Оннооҕор ордук,
Оҕордук!

Туртас оҕото: хоһоон // Остуоруйалар. Кэпсээннэр. Хоһооннор. Сатира. Тылбаас : [орто саастаах оскуола оҕолоругар] /Константин Туйаарыскай ; [хомуйан оҥордо Г. И.Захарова-Алгыстаана ; киирии тылын суруйда И. М. Сосин]. — Дьокуускай : Бичик, 2008. –с.89

ТУРТАС ОҔОТО
Кучарыйа-кучарыйа
Ойон истэ,
Чачарыйа-чачарыйа
Хааман истэ.
— Тугуй ол? Тугуй ол?
— Туртас оҕоккуйа.
Алаарыччы көрө-көрө
Аһыныыны эрэйэр.
Бары барык күлүктэн
Барытыттан сэрэнэр.
Чачарыйа-чачарыйа
Оҕо курдук,
Кучарыйа-кучарыйа
Ойо турдун.

Туйаарыскай, К. Ньирэйдэргэ: хоһоон// Буукубалар кэпсииллэр/хомуйан оҥордо Л.Г.Петрова;худуоһунньук С.Е.Сунхалырова.- Дьокуускай:Бичик, 2007.-37с.; то же: хоһоон // Остуоруйалар. Кэпсээннэр. Хоһооннор. Сатира. Тылбаас : [орто саастаах оскуола оҕолоругар] /Константин Туйаарыскай ; [хомуйан оҥордо Г. И.Захарова-Алгыстаана ; киирии тылын суруйда И. М. Сосин]. — Дьокуускай : Бичик, 2008. –с.84

Ньирэйдэргэ
Ньирэйдэр детсадтарын
Тиийэн көрө сырыттыбыт.

Төрүт сатаан оонньооботтор
Төбөлөрүнэн харсаллар,
Түбэһиэх мээнэ сырсаллар,
Түөтэлэрин салыыллар.

Муммут: хоһоон // Остуоруйалар. Кэпсээннэр. Хоһооннор. Сатира. Тылбаас : [орто саастаах оскуола оҕолоругар] /Константин Туйаарыскай ; [хомуйан оҥордо Г. И.Захарова-Алгыстаана ; киирии тылын суруйда И. М. Сосин]. — Дьокуускай : Бичик, 2008. –с.84

Муммут
Тыаллаах түүн мэнээктээн
Тымныйбыт ньирэй,
Титирии-титирии, нэктэҥнээн
Титиигэр кэлэн киирэр.

Муммутун кистэнэн
Муннун буугунатта,
«Топпут-хаппыт» дэттэрэ
Догдоччу туттар.

Ыныранан, ньирэйтэн
Ынах-ийэ ыйытта:
— Түүннээх күн мэччийэн
Төлөһүйдүҥ ээ, быһыыта?

Тугу эрэ,
Toҕo эрэ сөбүлээбэккэ,
Дуул оҕус
Мөҥүрээн бөөҕүнэттэ.

Мээмий: хоһоон// Чээн: кыра саастаах оҕолорго/ Константин Туйаарыскай.- Якутскай: Саха сиринээҕи кинигэ изд-та, 1964.- с.18;то же Ача/ Константин Туйаарыскай : Саха сиринээҕи кинигэ изд-та, 1968.- с.7

МЭЭМИЙ
Ынах бэркэ
Ырыа ыллыыр,
Ыҥыранна-маҕыраата:
Ыы-ыы-ыы, маа-маа!
Ньирэй ытаан
Ньиккирээтэ,
Ийэтиттэн эмий көрдүүр:
Ии-ньээ-ээ, мэ-э-мий!
Элиэ кэлэн
Элэктиир,
Ытыы турар ньирэйиҥ
Ы-тын-ньа-һах, ытанньах!- диир

Оонньохолууллар: хоһоон// Иэхэй- чуохай: хоһооннор: төрөппүт оҕотугар ааҕарыгар/ Константин Туйаарыскай; С.Васильева ойуулара.- Дьокуускай: Бичик, 2015.-29; то же Чээн: кыра саастаах оҕолорго/ Константин Туйаарыскай.- Якутскай: Саха сиринээҕи кинигэ изд-та, 1964.- с.18;то же Ача/ Константин Туйаарыскай : Саха сиринээҕи кинигэ изд-та, 1968.- с.10

ООННЬОХОЛУУЛЛАР
Оонньохолоото кыра ньирэй
Оонньохолоото суурэкэлии,
Оонньохолоото кулунчугум,
Оонньохолоото оҕо курдук.
Оо н н ьохолуулл а р
Тотон-үөрэн.
Оонньохолуохха
Тугун бэрдэй

Туйаарыскай, К. Оҕус уу баспыта: хоһоон// Буукубалар кэпсииллэр/хомуйан оҥордо Л.Г.Петрова;худуоһунньук С.Е.Сунхалырова.- Дьокуускай:Бичик, 2007.-13с.; то же Остуоруйалар. Кэпсээннэр. Хоһооннор. Сатира. Тылбаас : [орто саастаах оскуола оҕолоругар] /Константин Туйаарыскай ; [хомуйан оҥордо Г. И.Захарова-Алгыстаана ; киирии тылын суруйда И. М. Сосин]. — Дьокуускай : Бичик, 2008. –с.78

Оҕус уу баспыта
Обургу тымтай сүгэһэрдээх
Оҕус уу баһа барбыта.

Оргуһуоҕа тостубута,
Оҕус уута тохтубута.

Олоро түһээт ытаабыт,
Онтон тохпут уукаанын
Оборо-хомуйа сатаабыт, , ,
Оттору-мастары хаалаабыт,
Ордубутун салаабыт.

О5ус уонна о5о: хоһоон // Остуоруйалар. Кэпсээннэр. Хоһооннор. Сатира. Тылбаас : [орто саастаах оскуола оҕолоругар] /Константин Туйаарыскай ; [хомуйан оҥордо Г. И.Захарова-Алгыстаана ; киирии тылын суруйда И. М. Сосин]. — Дьокуускай : Бичик, 2008. –с.61

ОҔУС УОННА ОҔО

Оҕону кытта
Олус доҕордоспут,
От тиэйиитигэр сылдьар
Оҕус маннык дойдохтоспут:
— Сынньана таарыйа, сэһэргээ,
— Сааһыҥ хаһыҥ буолла?

Оҕо онуоха: — Алталаахпын.
Оҕус соһуйан турда:
— Алаата доҕоор,
Ама, оччо үһүгүөн!
— Адьас кырдьык, алтам.
— Кыра унуохтаах, хачаайы
Кырдьаҕас эбиккин.
Онон оҕустахха, мин
Эдэр да эбиппин.
Үспүн эрэ туолбут
Үөдэни мөҕө-мөҕө,
Үлэлэтэн-көлүйэн
Үлбүрүйэн муҥ бөҕө.

Оҕус-кунан барахсан
Оччо аҕыйах саастааҕын
Оҕо саарбахтаан, аһынан
Одуулаһар быһыылааҕа.

Өйдөөх бороон: хоһоон// Чээн: кыра саастаах оҕолорго/ Константин Туйаарыскай.- Якутскай: Саха сиринээҕи кинигэ изд-та, 1964.- с.18;то же Ача/ Константин Туйаарыскай : Саха сиринээҕи кинигэ изд-та, 1968.- с.29

ӨЙДӨӨХ БОРООН
Обоччо-бадараан.
Онтон куттанан,
Ууна сатаан
Уулуу турда.
Бадараан уйбат,
Батыллан барда,
Тобугар диэри
Тобулу түстэ.
Кэннинэн чинэһэ
Кэҕис гынна,
Тобулу түспүт
Тобугун ороон,
Сөһүргэстии сытар
Сүр өйдөөх бороон!
Уулаан дуоһуйан
Утаҕа ханна.

Титииккэ: хоһоон// Чээн: кыра саастаах оҕолорго/ Константин Туйаарыскай.- Якутскай: Саха сиринээҕи кинигэ изд-та, 1964.- с.18;то же Ача/ Константин Туйаарыскай : Саха сиринээҕи кинигэ изд-та, 1968.- с.5

ТИТИИККЭ
Тиэргэҥҥэ тигээрдээн
Сүөһүлэр сүүрэллэр.
ha-ha, ha-ha!
ha-ha, ha-ha!
Сүүрүк-хорохой,
Түптэ, бурҕай! — диэмэҥ.

Ат-оҕус ааммытын
Туорайдаан туоллубут.
һай-һай, һай-һай!
һай-һай, һай-һай!
Сүүрүк-хорохой,
Түптэ, бурҕай! — диэмэҥ.

Сыралтан сыһыыттан
Сылгылар сырсаллар.
һат-һат, һат-һат!
һат-һат, һат-һат!
Сүүрүк-хорохой,
Түптэ, бурҕай! — диэмэҥ.

Ньирэйи дьиибэлээн
Бойбуруус бойбурдуур.
Чэт-чэт, чэт-чэт!
Чэт-чэт, чэт-чэт!
Сүүрүк-хорохой,
Түптэ, бурҕай! — диэмэҥ

Фермаҕа: хоһоон // Остуоруйалар. Кэпсээннэр. Хоһооннор. Сатира. Тылбаас : [орто саастаах оскуола оҕолоругар] /Константин Туйаарыскай ; [хомуйан оҥордо Г. И.Захарова-Алгыстаана ; киирии тылын суруйда И. М. Сосин]. — Дьокуускай : Бичик, 2008. –с.85

ФЕРМАҔА
Салбырҕастаах
Саадьаҕайтан,
Илбиргэстээх
Эриэнчиктэн,
Куталдьыйар
Кугастыыртан,
Маталдьыйар
Маҕаачыйтан
Титиик, тиэргэн
Туолан турар.
Саҥас, эдьиий
Һайдыы-һуйдуу
Хаамыстылар.
Ынах ыары
Ыллыы-ыллыы
Таҕыстылар.

Чээн: хоһоон// Чээн: кыра саастаах оҕолорго/ Константин Туйаарыскай.- Якутскай: Саха сиринээҕи кинигэ изд-та, 1964.- с.18;то же Ача/ Константин Туйаарыскай : Саха сиринээҕи кинигэ изд-та, 1968.- с.16

ЧЭЭН

Саҥа ньирэй үнэр,
Салҕаластыы турар.
Чээн, чээн! Үчүгэйиэн!
Чэччилиирэ бэрдиэн!
Дьиэттэн маҥнай тахсан
Тэлгэһэҕэ бардым.
Чээн, чээн! Үчүгэйиэн!
Чэмэлийэн, бэрдиэн!
Күллүгүрүү сүүрдэн
Күрдьүк ууллан бүттэ.
Чээн, чээн! Үчүгэйиэн!
Чэҥ-муус иртэ бэрдиэн!
Сааскы тунах түспүт,
Салгын-тыа көҕөрбүт.
Чээн, чээн! Үчүгэйиэн!
Чээлэй өҥө бэрдиэн!

Одорусов, П. Ынах: хоһоон// Буукубалар кэпсииллэр/ хомуйан оҥордо Л.Г.Петрова;худуоһунньук С.Е.Сунхалырова.- Дьокуускай:Бичик, 2007.-69с.; то же

Ыксал-ыгым кэмнэргэ
Ынах эрэ абырыа —
Эти, үүтү да биэриэ,
Иитиэ уонна аһатыа.

Рожина, С. Ылдьаа ыта: хоһоон// Буукубалар кэпсииллэр/ хомуйан оҥордо Л.Г.Петрова;худуоһунньук С.Е.Сунхалырова.- Дьокуускай:Бичик, 2007.-69с.; то же

Ырааһыйаҕа Ылдьаа
Ытын ыҥырда.
Оттон ыта ыксаан
Ырааппыт-ырааппыт

Сибиинньэ оҕото: хоһоон // Хоһооннор, остуоруйалар, кэпсээн, тылбаас /Чаҕылҕан ; [хомуйан оҥордулар: А. И. Винокуров, Л. М. Сабарайкина]. — Дьокуускай : Бичик, 2004.-с.13

СИБИИННЬЭ 050Т0

Силтиһин бэйэлээх
Сибиинньэ оҕото
Сиик сирин
Сиритэ кэйэрин ууратан,
Мин диэки чуумпуран көрбүтэ.

Сиилээбит курдуктук
Таныытын хантатан,
Тэлэччи тирэнэн турбута.
Кыһыйан, кыыһыран,
Кытарчы көрөрүн,
Сүрэҕим ылынан
Сүрдээхтик биллиргии тэппитэ;

«Сибиинньэ» диэтэххэ
Сиргэнэн, силлэннээн,
Сүр сааттаах үөҕүүгэ саныыбыт,
Сиир кэллэр —
Сибиинньэ маҥнайгы бүлүүдэ,
Сиик-таммах түһэрбэт
Сиэхситтэр буолабыт.

Сиир аспыт бастынын
Сиилиирбит
Оо, хаһан уурайыай?
Ситинник саныырбын
Сэрэйбит быһыыннан,
Сибиинньэ оҕото
Муннунан бурдурҕаат,
Моонньунан оонньоохтоон
Мойтороннообута.

Ньирэй Аапка эрэйдээх: хоһоон // Хоһооннор, остуоруйалар, кэпсээн, тылбаас /Чаҕылҕан ; [хомуйан оҥордулар: А. И. Винокуров, Л. М. Сабарайкина]. — Дьокуускай : Бичик, 2004.-с.30

НЬИРЭЙ ААПКА ЭРЭЙДЭЭХ

Икки илии тутта диэн
Ийэкэйин киһиргээн,
Аны таптаан аһаппат,
Антах үүрэр, аһыммат,
Ньирэй Аапка эрэйдээх,
Ньийэ-ньийэ, кэлий да.
Көмүскэлэ суох диэннэр
Көйгөтүтэ көрөннөр,
Буурдар быһа тэбээри
Буугунаһа тураллар,
Ньирэй Аапка эрэйдээх
Ньийэ-ньийэ, кэлий да.
Тулаайаҕым оҕото
Туустаах мини туруоруом,
Иккиэ бииргэ улаатан
Ийэкэбин үөрдүөхпүт,
Ньирэй Аапка эрэйдээх
Ньийэ-ньийэ, кэлий да.

Чуппуускалар: хоһоон // Хоһооннор, остуоруйалар, кэпсээн, тылбаас /Чаҕылҕан ; [хомуйан оҥордулар: А. И. Винокуров, Л. М. Сабарайкина]. — Дьокуускай : Бичик, 2004.-с.31

ЧУППУУСКАЛАР
Куурусса бэйэтэ,
Хоонньугар хорҕотон,
Иитиэхтээн испитэ
Элбэх, үөр оҕотун.

Чуубурҕас саналаах*
Чуппууска бэдиктэр
Ийэлэрин тылын
Истибэт этилэр.

Биир сарсыарда туран,
Мэник чуппуускалар
Киэн олбуор устунан
Мээнэ сырыстылар.

Эмискэ халлаантан
Элиэ кыыл түстэ да,
Кыра чуппуусканы
Кытаахтаан барда.

Ийэтэ эрэйдээх
Эккирэтэ сатаата,
Акаары оҕотун
Аһыйан ытаата.

Эллэй. Таба: хоһоон// Аптаах холбуйачаан : Хоһооннор, остуоруйалар,кэпсээннэр, таабырыннар / Хомуйан оҥордо Г.А.Кирова. — Дьокуускай : Бичик, 1999.-с.29

ТАБА

Хаар-хаар хаачыргыыр,
Халлааным халынна,
Тап-тап табыйан,
Табакам, айаннаа!

Мах-мах маҥхаҕар
Баай кыраай манньыата,
Кып-кып кылбаҕар
Кыраһам көмүһэ.

Чох-чох харанан
Чоҕулуччу көрөн,
Күп-күөх кыраайым
Көлөтө буолаахтаан…

Лах-лах лаҥкырдаах
Лабаалаах муостардаах,
Көп түүлээх көхсө
Күлүмнүүр толбонноох.

Тоҥ-чэҥ доҕордоох
Эбэҥки омугум,
Тус-тус хотуттан
Туппута эйигин.

Сипсиир сиэллээх
Сибиирим симэҕэ,
Туус-туус тунаархай
Туундарам туллуга.

Так-так такымнаах
Табакам барахсан,
Таас-таас хайаны
Таптыыгын, таптыыгын

Эртюков,И. Ынах: хоһоон //Кэскил : ТӨрӨппүт, детсад иитэччитэ оҕоҕо ааҕар кинигэтэ / Хомуйан оҥордулар: А.А. Егорова, М.П.Захарова. — 2-с эбэн, тупсаран таһаарыы. -Дьокуускай : Бичик, 2002.- с.25;то же Аптаах холбуйачаан : Хоһооннор, остуоруйалар,кэпсээннэр, таабырыннар / Хомуйан оҥордо Г.А.Кирова. — Дьокуускай : Бичик, 1999.-27

ЫНАХ
Оҕолорго үүтү биэрээри
Олус ыксаан иһэр.
Титииккэ кэлэн киирээри
Ыҥыранан кээһэр.

Эртюков,И. Бөтүүк: хоһоон //Кэскил : ТӨрӨппүт, детсад иитэччитэ оҕоҕо ааҕар кинигэтэ / Хомуйан оҥордулар: А.А. Егорова, М.П.Захарова. — 2-с эбэн, тупсаран таһаарыы. -Дьокуускай : Бичик, 2002.- с.25;то же Аптаах холбуйачаан : Хоһооннор, остуоруйалар,кэпсээннэр, таабырыннар / Хомуйан оҥордо Г.А.Кирова. — Дьокуускай : Бичик, 1999.-28

БӨТҮҮК
Чаһыны көрбөтөр да
Чааһы эндэппэккэ,
Оҕолору сарсыарда
Туруортаары, бэркэ
Бөлтөччү көрө-көрө
Бөтүүк хаһыытааччы,
Кыһыл тарааҕын өрө
Анньан киэргэнээччи.

Эртюков, И. Куурусса: хоһоон// Буукубалар кэпсииллэр/хомуйан оҥордо Л.Г.Петрова;худуоһунньук С.Е.Сунхалырова.- Дьокуускай:Бичик, 2007.-27с.;то же Аптаах холбуйачаан : Хоһооннор, остуоруйалар,кэпсээннэр, таабырыннар / Хомуйан оҥордо Г.А.Кирова. — Дьокуускай : Бичик, 1999.-28

Куурусса
Сыыстан-буортан тэйбит курдук,
Үөмэр-чүөмэр үктэнэ,
Куурусса куруук чэбэрдик
Сылдьар сууна-тэбэнэ.

Эртюков, И. Оҕус: хоһоон// Буукубалар кэпсииллэр/хомуйан оҥордо Л.Г.Петрова;худуоһунньук С.Е.Сунхалырова.- Дьокуускай:Бичик, 2007.-38с. ;то же Аптаах холбуйачаан : Хоһооннор, остуоруйалар,кэпсээннэр, таабырыннар / Хомуйан оҥордо Г.А.Кирова. — Дьокуускай : Бичик, 1999.-с.27

Оҕус
Улахан даҕаны буоллар
Оҕолорго сиэттэрэр,
Оту кыраны да ыллар
Оҕус эрэйдээх үөрэр.

Эртюков, И. Торбос: хоһоон// Буукубалар кэпсииллэр/хомуйан оҥордо Л.Г.Петрова;худуоһунньук С.Е.Сунхалырова.- Дьокуускай:Бичик, 2007.-52с. ;то же Аптаах холбуйачаан : Хоһооннор, остуоруйалар,кэпсээннэр, таабырыннар / Хомуйан оҥордо Г.А.Кирова. — Дьокуускай : Бичик, 1999.-27

Торбос
Саҥа хааман салҕалаата,
Мунна тымныы инчэҕэй.
Мэҥириир — ити саҥата,
Үүт көрдүүр кыччыгый.

Эртюков,И.Таба : хоһоон// Аптаах холбуйачаан : Хоһооннор, остуоруйалар,кэпсээннэр, таабырыннар / Хомуйан оҥордо Г.А.Кирова. — Дьокуускай : Бичик, 1999.-с.27

ТАБА

Туундараҕа, тыаҕа, хайаҕа
Тохтоон турбат көлө!..
Тайҕа кыылын чугас аймаҕа
Таба сиэлэн кэллэ.

Эртюков,И. Кулун: хоһоон// Аптаах холбуйачаан : Хоһооннор, остуоруйалар,кэпсээннэр, таабырыннар / Хомуйан оҥордо Г.А.Кирова. — Дьокуускай : Бичик, 1999.-с.27

КУЛУН
Тэһии, сэргэх, сүрдээх мэник
Тойторуйа көтүөлүүр,
Ойор — оонньуута итинник,
Ойуоххалыыр-көрүлүүр.
Кини кыра, кини мэник,
Ат, биэ өссө буола илик.

Эртюков,И. Ыт: хоһоон// Аптаах холбуйачаан : Хоһооннор, остуоруйалар,кэпсээннэр, таабырыннар / Хомуйан оҥордо Г.А.Кирова. — Дьокуускай : Бичик, 1999.-с.27

ЫТ
Иччитин көмүскэһэн
Эһэни да чаҕытар,
Оҕону кытта иһэн
Сылгылары соһутар.
Атах-бэттэх кулаачык,
Аата — Моойторук, Мааччык.

Эртюков,И. Куруолук: хоһоон// Аптаах холбуйачаан : Хоһооннор, остуоруйалар,кэпсээннэр, таабырыннар / Хомуйан оҥордо Г.А.Кирова. — Дьокуускай : Бичик, 1999.-с.27

КУРУОЛУК
Куобах курдук үүт-үкчү,
Кулгааҕын чөрбөҥнөтөр,
Бөлтөччү, төгүрүччү
Көрөр, күөх окко сытар.
Дьонтон төрүт куттаммат,
Аһыырын да туттуммат.

Эртюков,И. Биэ: хоһоон// Аптаах холбуйачаан : Хоһооннор, остуоруйалар,кэпсээннэр, таабырыннар / Хомуйан оҥордо Г.А.Кирова. — Дьокуускай : Бичик, 1999.-с.28

БИЭ
Бу турар колхозпут биэтэ,
Кулунчугун аһатар.
Ыт кэллэр тэбиэ этэ,
Оҕону чугаһатар.

Эртюков,И. Сибиинньэ: хоһоон// Аптаах холбуйачаан : Хоһооннор, остуоруйалар,кэпсээннэр, таабырыннар / Хомуйан оҥордо Г.А.Кирова. — Дьокуускай : Бичик, 1999.-с.28

СИБИИННЬЭ

Муннунан тоҕута анньан
Буорга оннун хастар,
Улахан, эмис сибиинньэ
Оннук сайын сытар.