1 Звезда2 Звезды3 Звезды4 Звезды5 Звезд (1 оценок, среднее: 5,00 из 5)
Загрузка...
383 просмотров

Өлүү туһунан

Эбээ халлааҥҥа олорор дуо?

«Кэлэн кэхтэр киһилээх,
үөскээн өлөр сүөһүлээх
Орто дьүрүс дойду
Айыллыбыта эбитэ үһү»
(«Куруубай хааннаах Кулун Куллустуур»)

«Киһи күн сиригэр быстах кэлэн барар» диэн өйдөбүл саха киһитин олох туһунан биир сүрүн өйдөбүлэ. Бу өйдөбүлтэн «биирдэ бэриллэр олоҕу киһи үчүгэйдик олоруохтаах» диэн иккис сүрүн өйдөбүл үөскүүр. Улуу олоҥхобутугар, өс хоһоонноругар, таабырыннарга саха норуота олох уонна өлүү туһунан муударай көрүүлэрэ кистэнэ сылдьаллар. Киһи аймах баарын тухары олох уонна өлүү, дьол уонна сор, үөрүү уонна хомолто хардарыта алтыһа сылдьаллар. Өрүү үөрүү, дьол, бырааһынньык кими да сиэтэ сылдьыбат.
Билиҥҥи төрөппүт оҕотун туох баар куһаҕантан харыстыы, быыһыы сатыыр. Хайдах да кыһаммыт иһин оҕо олоххо бастакы хардыыларыттан араас күчүмэҕэйдэр, оннооҕор өлүү дьиэҕэ киирэн кэлиэн сөп. Психологтар өлүү туһунан кэпсэтэр наадалааҕын этэллэр. Аһаҕастык, көнөтүк, үһү — таамах курдук буолбакка оҕо өйдүүр тылынан. Холобур, киһи өллөҕүнэ тыыммат, хамнаабат буолар, кинилиин кэпсэппэккин, тугу да билбэт, туохха да наадыйбат буолар, ол гынан баран онтон куттанар сыыһа, ити син биир кини биһиги таптыыр киһибит… Киһи күн сиригэр букатын кэлбэт, хаһан эрэ син биир өлөр. Эн, мин эмиэ хаһан эрэ кырдьаҕыыс- кырдьаҕас буолан баран өлүөхпүт, элбэх оҕолонон, эбээ, эһээ, хос эбээ, хос эһээ буолан баран.
Оҕону бохоруонаҕа сырытыннарар дуу сырытыннарбат дуу ыйытыыга биир эппиэт суох. Төрөппүттэр бэйэлэрэ оҕо ис туругун өйдөөн дьаһаналлара ордук. Хайа да түбэлтэҕэ оҕону күһэйии суох буолуохтаах: оҕо куттанар буоллаҕына сылдьыбатын; атаарыыга сылдьарга сананнаҕына утарылаһымаҥ. Арай, онно туох, хайдах бэрээдэгинэн буолуоҕун эрдэттэн кэпсээн биэрин. Биллэрин курдук киһи билбэтиттэн ордук куттанар, оттон сымыйаттан ордук улахан охсууну ылар.
Кутурҕаҥҥа түбэспит оҕолор бэйэлэрин буруйдаах курдук сананыахтарын сөп эбит. Сорох оҕолор дьиэ кэргэннэригэр киирбит өлүүнү кинилэр куһаҕан санаалара туолбутун курдук; сорохтор «Мин куһаҕан буоламмын — ол буруйбар» диэн толкуйдаан таһаараллар эбит; сороҕор чугас дьонун туһугар куттанар санаа үөскүөн сөп. Оҕо майгыта — сигилитэ, быһыыта — майгыта уларыйыан сөп (истигэнэ суох буолуу, кырыктаныы, ыһыллаҕас, болҕомтото суох буолуу, үлэлиир дьоҕура намтыыр, түргэнник сылайымтыа эбэтэр өрүкүйүмтүө буолар, утуйар уута кэһиллэр, аһыах баҕата түһэр о.д.а.). Тугу гыныахха?
Сэрэнэн, оҕону кытта кэпсэтэн уоһун аһыахха, ис санаатын этэрин ситиһиэххэ. «Эр киһи буолан баран ытаама», «Кытаат, тулуй, ийэҕэр эмиэ ыарахан, кинини аймаама» диэн санаарҕааһынын чиҥэтэн, симэн биэрэр сыыһа. Оҕо хараҕын уутун туттуна сатыыра буортулаах. Онон кыра киһичээн ыалдьыбыт дууһатын аһарын болҕойон истиҥ, эрэйин үллэстиҥ, кинини таптыыргытын биллэриҥ. Оччоҕо оҕо дууһатыгар кутурҕанын оннугар олоххо таптал, саҥалыы, салгыы олорорго күүстэр үөскүөхтэрэ. Бу кини улаатарыгар эрэ буолбакка улахан, уһун олоҕу олороругар көмөлөһүө.
«Няня» журнал алтынньытааҕы нүөмэриттэн                    кризиснай психолог И.Шаляпина сүбэтэ.