1 Звезда2 Звезды3 Звезды4 Звезды5 Звезд (Пока оценок нет)
Загрузка...
284 просмотров

Оҕоҕор буруйгун билинээччигин дуо?

Оҕобут истигэнэ суох буолбутуттан соһуйар кэммит тиийэн кэлээччи. Кыыһырабыт, хомойобут, хаһыытыыбыт… Ис дьиҥэр, сыыһарбытын билэ- билэ алҕаспытын билинэртэн куттанарбыт элбэх буолааччы. Тоҕо? Ким эрэ бэйэтин аптарытыата түһэриттэн куттанар; ким эрэ кыра оҕоттон эмиэ тугун бырастыы гыннарыытай, ким да биһигиттэн көрдөспөтөҕө да дьон буола сылдьабыт диэҕэ. Дьэ, бу туһунан психологтар туох диир эбиттэрий?
Төрөппүт куруук буруйа суох дуо?
Төрөппүт – оҕотугар муҥура суох итэҕэйэр киһитэ буолуохтаах диэн бэртээхэй санаа баар. Оннук буолуохтаах даҕаны. Дьиэ кэргэҥҥэ олоҕу көрүү, сиэр – майгы бастакы олуктара иитиллэллэр. Төрөппүтү көрөн оҕо өйүгэр- санаатыгар тулалыыр эйгэ, дьон- сэргэ сыһыанын туһунан өйдөбүллэр үөскүүллэр, сайдаллар.
Аптарытыаты түһэрбэт туһугар тугу гыныахха?
Аналлаах литератураны аахтахха оҕо 2-3 сааһыгар кыбыстар, бэйэтин буруйун билинэр эбит. Соһуйуох иһин, бачча кыратыттан оҕо барытын сөпкө, быраабыланан оҥорорго наадыйар; таһаарбыт мөкү быһыытын иһин эппиэтинэһи билэр; бэйэтин дьоһуннаах киһи курдук сананар.
3-4 сааһыгар чугаһаабыт оҕо бырастыы гыннарарга үөрэнэр, туохха сыыспытын сатаан быһаарар, ол аата, бэйэтин быһыытын, эмоциятын сатаан анализтыыр, хонтуруоллуур уонна атын дьоҥҥо быһаарар кыахтаах.
Оҕо, ордук, ийэ, аҕа биэрбит тылын толорботуттан хомойор, хоргутар. Соһуйуох иһин кыра оҕо төрөппүт «умнан» кэбиспит тылын бэркэ өйдүү сылдьар. Тоҕо? Оҕо санаатыгар төрөппүт тугу барытын кыайар, тугу барытын сатыыр, тугу барытын билэр… Дьэ оннук киһитэ эппит тылын толорбот; ол тоҕо, туохтан кыаллыбатаҕын быһаарбат; холуоһаҕа олордон баран бырастыы гыннарбат буоллаҕына оҕо тугу саныырын оҥорон көр! Кини өйүгэр баар ийэ аҕа көмүскэллээх, дьоллоох, үүт- тураан олоҕун эйгэтин төрөппүт бэйэтинэн алдьатар. Устунан оҕо төрөппүтүн итэҕэйбэт буолар… Оннук буолбатын наадатыгар төрөппүт оҕотун кытта кэпсэтэ, сыыһатын билинэ үөрэниэхтээх дииллэр психологтар.
Сыыһаны билинэ үөрэниэххэ.
Ким барыта алҕаһыыр, онтон кыбыстар сыыһа. Сыыһаны билиннэххэ оҕо хоргуппат. Кини ис сүрэхтэн тахсар тыллары өйдөөн чэпчэкитик бырастыы гынар. Ааһан иһэн, суолтатыгар «бырастыы гын» диэбэккэ, тугу да хаалларан туран, хомойуох иһин маннык буолла диэн чиэһинэйдик быһааран биэрэр ордук. Холобур, үлэҕэр ыгыллан, кыыһыран кэлэн баран киниэхэ хаһыытаабыккын быһаар, өйдүүрүгэр, бырастыы гынарыгар көрдөс. Утары оҕоҥ бэйэтэ мунньа сылдьарын этиниэн сөп; ону тулуйан, өйдөөн истэргэ бэлэм буол. Эйиэхэ кыыһыра, хомойо сылдьарын этэрэ оҕоҕо олус туһалаах. Тугу этэрин болҕойон иһит: дьиэ иһинээҕи сыһыаҥҥытыгар туох эрэ саҥаны истэххин сөп. Оҕоҕунаан дьон ортотугар кыыһырсыбыт буоллаххытына ол дьонтон, оҕо истэригэр, бырастыы гыннараргыт ордук. Ол маннык түбэлтэҕэ балаһыанньаттан тахсарга үөрэх буолуо. Кэпсэтии түмүгэр өйдөһөн оҕо бырастыы гыннаҕына киниэхэ махтанаргытын, чэпчээбиккитин хайаан да этиҥ. Оччоҕо маннык алҕаһы таһаарбакка иккиэн кыһаныаххыт.
Оҕону кытта кэпсэтэргэ сүбэлэр:
• Хайдах да балаһыанньаҕа бэлэҕинэн- туһаҕынан ньымааттаһар сыыһа. Тэҥнээх киһи курдук быһааран кэпсэтэр наада. Тугу эмэ атыылаһан биэрэр судургу эрээри, ол буруйу сабара биллибэт.
• Кыыһыран, ыгыллан сылдьар кэмҥэ, 5 мүнүүтэ тохтуу түһэригэр, ыһыыта- хаһыыта суох көрдөһөр ордук. Төһө кыалларынан кэлин буруйдаах курдук сананар балаһыанньа үөскээбэтигэр кыһаныҥ.
• Тылгытын биэриэххит иннинэ хайаан да толкуйдааҥ. Сатаныа суох буоллаҕына кэлин толкуйдуохпут диир ордук.
Түмүк: биллэн турар, бырастыы да гыннарбатаххына оҕо төрөппүтү син биир бырастыы гыныаҕа, тоҕо диэтэххэ кини саамай чугас киһитэ буолар. Ол гынан баран төрөппүт быһыытын кини өйдөөн хаалар уонна олоҕун устун санаатыгар тутар. Кырдьар сааскар оҕоҥ, билигин эн киниэхэ сыһыаннаһарын курдук сыһыаннаһыаҕын баҕарбат буоллаххына өйдөһөргө кыһан.
(матырыйаал интернет ситимиттэн ылылынна)